فعالیت ۲۵۰ شرکت حمل‌ونقل ترانزیتی در خراسان رضوی از سه پایانه مرزی با کشور ترکمنستان و پایانه مرزی دوغارون با کشور افغانستان به فعالیت در امر ترانزیت مشغول هستند که این مجموعه‌ها توانسته‌اند با تعامل مناسب با بازرگانان پنج کشور آسیای مرکزی و افغانستان جهت حمل بار این کشور‌ها بازاریابی مناسبی انجام دهند.

شرکت‌های حمل‌ونقل خراسان رضوی افزون بر ۱۵ هزار خودرو را زیرپوشش خوددارند و علاوه بر آن چهار هزار خودروی خارجی نیز در این قالب با شرکت‌های خراسان رضوی در حوزه ترانزیت همکاری و فعالیت می‌کنند.

هم‌زمان با شیوع بیماری کرونا غالب واحد‌های تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی در مبادلات تجاری با کشور‌های مختلف در حوزه واردات و صادرات کالا دچار مشکل شدند و لذا آن‌ها در تأمین مواد اولیه برای تولید و همچنین کسب درآمد از محل صادرات با معضلات بزرگی مواجه و به دلیل کمبود نقدینگی ناگزیر به تعدیل نیروی انسانی شدند.

از سوی دیگر بیشتر سرمایه‌گذاران با توجه به عدم قطعیت در ثبات شرایط به وجود آمده حاصل از شیوع ویروس کرونا ترجیح دادند که سرمایه‌گذاری خود را متوقف کنند لذا روند سرمایه‌گذاری در این مدت نیز چندان مناسب نبوده است.

اما کرونا را تنها مانع بر سر راه فعالیت‌های اقتصادی و تجاری این استان نمی‌توان دانست بلکه در حوزه با پیچ‌وخم‌های بسیاری روبرو هستیم که این سوژه ما را بر آن داشت تا با محمدحسین روشنک رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی و مسئول اتحادیه واردکنندگان و اتحادیه صادرکنندگان این استان به گفتگو بنشینیم.

* عمده کالا‌های صادراتی خراسان رضوی چیست؟
خراسان رضوی درزمینهٔ برخی مواد غذایی، صنایع تبدیلی، صنایع معدنی، خدمات فنی و مهندسی، صنایع‌دستی مانند فرش دارای مزیت صادراتی است و زعفران، کف‌پوش، رب گوجه‌فرنگی، سیب تازه، نخ چندلایه، پسته، فرش، سیم‌های هادی برق ازجمله کالا‌هایی هستند که بیشترین صادرات استان را شامل می‌شوند.

* چه کشور‌هایی مشتری این کالا‌ها هستند؟
عمده کالا‌های صادراتی استان از طریق راه زمینی و به‌صورت کامیونی از خراسان رضوی صادر می‌شود و مقصد آن‌ها کشور‌های عراق، افغانستان و ترکمنستان است و برخی کالا‌ها نیز از طریق خطوط ریلی به کشور‌های آسیای میانه صادر می‌شود.

* موانع صادراتی ما چیست؟
ما برای تحلیل این سؤال ابتدا از صنعت شروع می‌کنیم، خودرو که نمی‌توانیم صادر کنیم، زیرا قیمت خودرو در کشور ما ۲ تا ۳ برابر کشور‌های دیگر است. فولاد هم نمی‌توانیم، صادر کنیم، زیرا قیمت فولاد در کشور ما اگر از کشور‌های دیگر گران‌تر نباشد ارزان‌تر نیست به همین دلیل سی درصد تعرفه برای واردات فولاد تعیین کرده‌اند و اجازه واردات فولاد به کشور را نمی‌دهند.

مورد بعدی می‌رسیم به لوازم‌خانگی وقتی‌که لوازم‌خانگی به‌طور مثال تلویزیون از کره به عراق می‌رود و از عراق توسط کول بر‌ها به ایران می‌رسد و بازهم این کالا ۲۰ تا ۳۰ درصد از کالا‌های تولید داخل ارزان‌تر است چگونه می‌خواهیم لوازم‌خانگی ایران را صادر کنیم.

جالب اینجاست که ما موبایل هم نمی‌توانیم، صادر کنیم، زیرا اگر توانایی تولید داشتیم، مصرف داخلی خودمان را تأمین می‌کردیم، درنتیجه ما در صنعت کالایی برای صادرات نداریم.

* آیا در حوزه کشاورزی هم با چنین مشکلاتی روبرو هستیم؟
بخش‌های دیگر مانند بخش معدن صادرات ممنوع است، زیرا قرار است در داخل تبدیل بشود. در بخش صنایع تبدیلی کشاورزی، صنایع تبدیلی کشاورزی بخشی از صادرات ما را تأمین می‌کند که این بخش خیلی زیاد نیست.

در صنایع کشاورزی به‌طور مثال گندم، جو، ذرت و علوفه دام و طیور وارداتی هستند پس قابلیت صادرات ندارند.

* پس ما چه کالایی برای صادرات داریم؟ کالایی که قیمت آن از دنیا ارزان‌تر باشد و قابلیت صادرات به کشور‌های دیگر را داشته باشد؟
متاسفانه در صنایع پوشاک هم وقتی نگاه می‌کنیم ۵۰ درصد از پوشاک ما وارداتی و به صورت قاچاق است.

بخشی از کالا‌هایی که می‌توانیم صادر کنیم، صنایع‌دستی به ویژه در بخش خشکبار است یا صنایع روستایی در بخش گیاهان دارویی و محصولاتی مانند زعفران و پسته!

ظرفیت صادرات کالا‌های غیرنفتی ما بسیار محدود است چراکه قیمت کالا‌ها در داخل ایران در بعضی موارد سه برابر کالا‌های خارج از کشور تمام می‌شود

در بخش پتروشیمی و برخی از مصالح ساختمانی نیز البته موفقیت‌هایی را داریم و در اصل باید عرض کنم به‌طورکلی کالا‌هایی را که می‌توانیم صادر کنیم خیلی محدود است.

تا حالا به این موضوع فکر کردید که چرا ما واردات همه کالا‌ها را به داخل کشور ممنوع کردیم؟ به دلیل اینست که کالا در کشور ما گران‌تر است و اگر آزاد بگذاریم تمامی کالا‌ها از خارج از کشور می‌آیند و به فروش می‌رسند و لذا در این راستا باید به تولید کننده به ویژه در بخش خصوصی توجه کرد.

من این حرف‌ها را به‌عنوان کسی که مسئول اتحادیه واردکنندگان و اتحادیه صادرکنندگان و هم چنین مسئول کمیسیون تجارت هستم می‌گویم و در استانی هستم که مرکز صادرات به افغانستان و کشور‌های آسیای میانه است و می‌گویم که ظرفیت صادرات کالا‌های غیرنفتی ما بسیار محدود است چراکه قیمت کالا‌ها در داخل ایران در بعضی موارد سه برابر در بعضی دو برابر و یا یک برابر از کالا‌های خارج از کشور است؛ لذا من چشم‌انداز مناسبی برای صادرات غیرنفتی نمی‌بینم، فقط مقداری در حوزه کشاورزی و در حوزه معدن و پتروشیمی ما توان صادرات داریم که این کار هم انجام می‌شود.

* راهکار تقویت صادرات چیست؟
صادرات صنعتی در این استان اندک است و عمده صادرات آن را محصولات حوزه کشاورزی، صنایع معدنی و تبدیلی کشاورزی تشکیل می‌دهند.

باید صادرات صنعتی موجود در خراسان رضوی تقویت‌شده و صادرات محصولات کشاورزی مانند پسته ثبت گردد که در این زمینه باید مشکلات احصا و برای حل آن‌ها چاره‌جویی شود.

حجم قابل‌توجهی از کالا‌های وارداتی به این استان از کشور‌های آسیای میانه است، اما واردات از افغانستان به نسبت صادرات این استان به آن کشور زیاد نیست و باید به نحوی برنامه‌ریزی کرد که انتظار افغانستان در این زمینه نیز برآورده شود.

واقعیت این است که هدف‌گذاری خراسان رضوی مبنی بر برخورداری از سرانه ۵۰۰ دلار صادرات محقق نشده است و لذا باید الزامات تحقق اهداف صادراتی بررسی و پیگیری برای علت عدم تحقق آن انجام گیرد.

* با توجه به تحولات اخیر در افغانستان آیا فکر می‌کنید در مسیر صادرات به این کشور خللی وارد شود؟
هر حکومتی که در افغانستان قدرت را در دست داشته باشد، مسیر تأمین کالا‌های آن کشور از جمهوری اسلامی ایران می‌گذرد، اگر هم دولت افغانستان مسیر پاکستان را جایگزین مسیر ترانزیتی ایران کند بازهم ایران در تأمین نیاز کالایی افغانستان نقش حیاتی دارد و آن کشور به تأمین بخشی از کالا‌های خود به ایران نیازمند است.

* آیا مشکل تردد رانندگان ایرانی به ترکمنستان حل شد؟
در طی سال‌های گذشته همواره به بهانه‌های مختلف با موانع و محدودیت‌هایی برای صادرات کالا به ترکمنستان روبرو بودیم که با شیوع بیماری کرونا محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی کشور ترکمنستان در ارسال زمینی کالا افزایش یافت.

در حال حاضر درصورتی‌که رانندگان ایرانی گواهی تزریق واکسن داشته باشند و دولت ترکمنستان آن را بپذیرد، دیگر مشکلی برای عبور کامیون‌های ایرانی از ترکمنستان و نیازی به آمدن کشنده ترکمنی و حمل کامیون ایرانی و معطلی راننده در مرز نیست.

درمجموع تجار ایرانی از مسیر افغانستان برای ارسال کالا‌های خود به کشور‌های آسیای میانه کمتر استفاده می‌کنند و در این راستا باید دولت ایران با دولت ترکمنستان وارد مذاکره شده و مشکلات و محدودیت‌های موجود در مرز زمینی با ترکمنستان را برای انتقال کالا از این طریق به کشور‌های آسیای میانه، حل کند.

/بازار