به گزارش بازارنیوز، سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۰ تا آخر شهریور۱۴۰۱) یکی از خشکسال‌ترین سال‌های ۵۰ ساله اخیر است که این خشکسالی اثر منفی خود را بر روی منابع تامین کننده آب برجای نهاده و چالش‌هایی را به همراه داشته است.

گرچه سال آبی پارسال (مهرماه ۱۳۹۹ تا آخر شهریور۱۴۰۰) هم نسبت به دوسال پیش از آن خشک بود، اما تداوم خشکی‌ها در امسال به دامنه چالش‌های آبی افزوده به گونه‌ای که مسایلی را برای برخی حوضه‌های آبریز ایجاد کرد.

بروز این مشکلات سبب شد کارشناسان به دنبال یافتن راهکار‌هایی برای غلبه بر این نوع مشکلات باشند.

در همین رابطه صبح امروز نشست حکمرانی آب چالش‌ها و راهکار‌ها توسط اندیشکده هویت و پیشرفت ایرانی اسلامی با حضور جمعی از کارشناسان با محوریت کم آبی برگزار شد.

در این نشست «اردشیر گراوند» مدیرعامل موسسه نقش کلیک، مساله آب در ایران و پیوند آن با نظام اجتماعی را مساله‌ای دانست که مربوط به چند سال و یا چند قرن اخیر نبوده بلکه با ملت ایران زندگی کرده، می‌کند و خواهد کرد.

وی با بیان اینکه مساله آب در ایران اساسی‌ترین و اجتماعی‌ترین پدیده‌های طبیعی و اجتماعی جهان یعنی قنات را از دیرباز با خود داشته، افزود: قنات زیر بنایی عظیم در مدیریت منابع آب بوده که به بهترین شکل ممکن، مدیریت منابع کم آب را در کشور به طور کامل برعهده داشته است.

گراوند گفت: مساله آب با توجه به اینکه ایران کشوری خشک و کم آب است، موضوعی است که اساسا با این مردم زندگی کرده است و مساله مدیریت آن تنها به جا‌هایی که کم آب بوده ربط نداشته بلکه در نقاط پرآب کشور هم به شدت رعایت می‌شده است.

وی ادامه داد: مدیریت منابع آب در این کشور همواره وجود داشته و برای آن برنامه و مسوولی به عنوان «میراب» وجود داشته است.

گراوند افزود: نگاهی به نظام اجتماعی این کشور نشان از آن دارد که آب و تقسیم آب ریشه در فرهنگ این کشور داشته و هر نقطه‌ای برای خود ساز و کار و فرهنگ استفاده درست از آب داشته است.

این کارشناس مسایل اجتماعی ادامه داد: مساله آب یک مساله تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که نظام سیاسی از آن تبعیت می‌کرده است.

گراوند خاطرنشان ساخت: نگاه اجتماعی به مساله آب سبب خواهد شد بدانیم در اثر چه اموری به این نقطه رسیده‌ایم.

وی گفت: تاریخ آب در ایران نشان می‌دهد که هر نقطه از این کشور درباره آب و مدیریت آن ابزار‌های خاص داشته و نظام اجتماعی، نظارت دقیقی بر مصرف آب داشته است و این‌طور نبوده که هر کس به هر میزان که خواست از آب استفاده کند.

مدیرعامل موسسه نقش کلیک ادامه داد: نظام‌های اجتماعی به شدت کار خود درباره مدیریت و مصرف آب را انجام می‌دادند و گاه دولت‌ها هم از آن حمایت و مردم هم به شدت رعایت می‌کردند.

گرواند افزود: کاری صورت گرفت که این نظام و نظارت اجتماعی از بین رفت و برخی انتقال‌های غیرکارشناسانه صورت گرفت.

وی گفت: وجود نفت سبب شد تا منابع عظیم پولی وارد کشور شود که این منابع در دست دولت‌ها قرار گرفت و دولت هرجا توانست از این پول استفاده کرد.

این فعال اجتماعی افزود: پیش از انقلاب یک برنامه آمایش سرزمینی وجود داشت که گرچه اشکالاتی داشت، اما کنار گذاشته شد. همین امر سبب شد بارگذاری پول بدون برنامه در کشور انجام شود که این امر خود سبب مهاجرت‌های زیادی شد.

گراوند ادامه داد: همین مهاجرت‌ها، نظام‌ها و نظارت‌های اجتماعی را جابجا کرد و سبب کاهش نظارت بر منابع طبیعی و منابع آب شد و مصرف بدون برنامه را تشدید کرد. با کاهش نظارت‌های مردمی، سایرینی که باقی مانده بودند هرطور که خواستند با منابع طبیعی و آب برخورد کردند.

وی با انتقاد از تهیه نشدن پیوست اجتماعی برای اقدام‌هایی که در کشور صورت گرفته، گفت: از بین رفتن نظارت‌های مردمی و توسعه فن‌آوری‌های بدون برنامه افزایش مصرف آب را به همراه داشت و به مرحله‌ای رسیده‌ایم که اکنون منابع آب به کمترین میزان خود رسیده است.

این کارشناس اجتماعی افزود: اینکه فقط دولت یا مردم را مقصر بدانیم درست نیست بلکه باید همه باید سهم خود در این وضعیت را بدانند و برای رفع آن نیاز است که مردم وارد کار شوند.

گراوند گفت: گرچه همه مقصر این وضعیت هستیم، اما دولت‌ها بیشتر مقصرند و برای اصلاح آن نیاز است که همه مردم دست به دست هم داده و پای کار بیایند.

وی با انتقاد از طرح‌های انتقال آب ادامه داد: طرح‌های انتقال آب به ضرر کشور و منابع آب است.

این کارشناس اجتماعی بر ورود مردم برای حل معضلات کم آبی تاکید کرد و خاطرنشان ساخت: جابجایی بین حوضه‌ای آب عوارضی بیش از آنچه متصور است به همراه خواهد داشت.

در ادامه «محمد درویش» رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو هم از روند شیرین سازی آب خلیج فارس انتقاد کرد و گفت: حدود ۲ میلیارد متر مکعب آب شیرین در خلیج فارس به عنوان پساب وارد این پهنه آبی می‌شود درحالی که قرار است به همین میزان نیز آب شیرین شده و به مصارف صنعتی برسد.

وی ادامه داد: باید به جای شیرین سازی آب، سرمایه‌گذاری برای استفاده از پساب در اولویت قرار گیرد، زیرا شیرین سازی آب خطر‌های زیادی برای زندگی جانوری خلیج فارس و دریای عمان خواهد داشت.

درویش افزود:در زمینه قوانین، هیچ کمبودی نداریم بلکه باید نگران اجرایی نشدن این قوانین بود.

رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو با اشاره به اینکه در دماوند سطح آب‌های زیرزمینی به شدت کاهش یافته است، ادامه داد: وضعیت برداشت از منابع آب زیرزمینی بسیار نگران کننده شده است.

وی گفت: دشت‌های ممنوعه کشور ۲۰۰ دشت بود که اکنون به ۳۶۰ دشت افزایش یافته و در همین دشت‌ها تعداد یک میلیون حلقه چاه فعال است و تعداد چاه‌های کشور از ۸۵ هزار حلقه به یک میلیون و ۲۰۰ هزار افزایش یافته که واقعا نگران کننده است.

درویش ادامه داد: هشت میلیون هکتار از رویش گاه‌های جنگلی کشور از سال ۱۳۰۱ از بین رفته است یعنی از ۲۰ میلیون هکتار به ۱۲ میلیون هکتار کاهش یافته است.

این کارشناس محیط زیست گفت: زاگرس، منبع اصلی تامین آب شیرین کشور است، اما اکنون تعداد دام ۳ برابر ظرفیت آن است و اگر از بین برود مشکلات بیشتری ایجاد خواهد شد.

در ادامه این نشست «محمدرضا شهبازبیگیان» عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز در سخنانی اظهار داشت: در بخش مدیریت منابع آب سه دروه پیشی گرفتن منابع آب از تقاضا، افزایش تقاضای آب بیش از منابع و تقاضای زیادتر از منابع داشته ایم که در این زمینه تلاش شد با استفاده از فن‌آوری‌ها نسبت به تامین تقاضا اقدام شود.

وی ادامه داد: اکنون باید مدیریت تقاضای آب سرلوحه امور قرارگیرد و سازمان برنامه و بودجه به طور واقعی در این زمینه ورود کرده و نقش مانع در برداشت بی رویه از منابع را برعهده گیرد.

/ایرنا