گروه بانک و بیمه بازارنیوز:دکتر یحیی لطفی‌نیا؛ حدود 35 روز بعد از انتشار گزارش «تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات این بانک در فروردین‌ماه 1401» توسط بانک مرکزی، این بانک در تاریخ 12 تیرماه 1401 آمار متغیرهای پولی و بانکی فروردین ماه 1401 را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، حجم نقدینگی در پایان فروردین‌ماه سال 1401 معادل 48232.9  هزار میلیارد ریال گزارش شده که نسبت به پایان سال 1400 حدود 0.2 درصد کاهش نشان می دهد. این در حالی است که نرخ رشد دوازده‌ماهه نقدینگی منتهی به فروردین‌ماه 1401 معادل 38.2 درصد بوده است[1]. رئیس کل محترم بانک مرکزی در مصاحبه بعد از جلسه هیأت دولت به تاریخ 11 خردادماه 1401، چهار دلیل کاهش نقدینگی فرودین­ماه نسبت به اسفندماه سال گذشته را اینگونه بیان نمودند:

1. عدم دریافت تنخواه از بانک مرکزی توسط دولت؛
2. کاهش حجم اوراق دولتی در اختیار بانک مرکزی از 95 هزار میلیارد تومان به 75 هزار میلیارد تومان؛
3. کاهش اضافه برداشت بانک­ها از بانک مرکزی به گونه­ای که میزان آن نسبت به سال گذشته به نصف کاهش یافته است.
4. فروش حدود 7 هزار میلیارد تومان از اوراق دولتی در اختیار بانک مرکزی در بازار؛

تمام موارد اشاره شده توسط رییس کل محترم بانک مرکزی که آمار آن در جدول (1) ارایه شده، خود قادر به توضیح تحولات نقدینگی بر حسب عوامل مؤثر بر عرضه است.

از سوی دیگر، کاهش حجم نقدینگی در فرودین ماه 1401 نسبت به اسفندماه 1400، با کاهش 3.5 درصدی حجم پول و افزایش 0.7 درصدی شبه پول همراه بوده است. در واقع همانگونه که بیان شد، رشد پول منفی و رشد شبه پول در فروردین ماه 1401 نسبت به اسفندماه 1400 افزایش یافته است.

نکته جالب توجه این است که در فروردین سال 1392 نیز اتفاق مشابهی رخ داده و حجم نقدینگی کاهش یافته است و در آنجا نیز کاهش حجم پول کاهش بیش از افزایش حجم شبه پول بوده است.

با توجه به موارد فوق، کماکان موضوعی که نظر کارشناسان و متخصصین را به خود جلب نموده این است که حجم نقدینگی را مجموع پول (سپرده­های دیداری و اسکناس و مسکوک در دست اشخاص) و شبه پول (سپرده­های پس­انداز و سپرده­های سرمایه­گذاری) تشکیل می دهد و ماهانه رقمی بیش از 30 هزار میلیارد تومان سود سپرده به پس اندازهای مشتریان بانک ها پرداخت می شود که عمدتاً در حساب های سپرده تجمیع می شود و به حجم نقدینگی اضافه می کند، حال چگونه است که حجم پول کاهش یافته است. در واقع لازم است بانک مرکزی به این سوال پاسخ دهد که قدرت خرید و سپرده کدام گروه و به چه صورت کاهش یافته است. به نظر می رسد بانک مرکزی باید با آمار و اطلاعات صحیح، به این سوال پاسخ دهد.

[1] لازم به توضیح است که در حدود 2.6 واحد درصد از رشد نقدینگی در سال 1401 مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی­ها و بدهی­های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی ­ها و بدهی­ های بانک سپه (به‌واسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه) می‌باشد و فاقد آثار پولی است. به عبارت دیگر در صورت تعدیل اثرات پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی پایان فروردین‌ماه سال1401 نسبت به پایان فروردین ماه سال 1400 معادل 35.6 درصد بوده است.