گروه بهداشت و درمان بازارنیوز- مهناز میرزاده (کارشناس اقتصادی)؛ چندی است که کشور با بحران کمبود شیرخشک دست‌وپنجه نرم می‌کند. این معضل تا جایی ادامه یافته که دولت را از سال‌۱۴۰۱ وادار به واردات به جهت رفع تقاضای داخلی کرده و این در حالی است که آمار‌ها نشان می‌دهد در ۱۵سال اخیر کشور ایران از لحاظ شیرخشک به خودکفایی رسیده و تولیدات داخلی تماماً نیاز مصرفی کشور را رفع می‌سازد.

هر چند که وابستگی مواد اولیه تولید شیرخشک، به عنوان اصلی‌ترین چالش زنجیره تأمین آن همچنان به قوت خود باقی است. اخلال در زنجیره تأمین شیرخشک، خود را به صورت کمبود و در نتیجه عدم رضایت مردم نشان می‌دهد.

با توجه به اهمیت شیرخشک در سبد غذایی خانوار‌های دارای نوزاد، دولت همواره نگاه ویژه و حمایتی از این صنعت در بخش داخلی و همچنین تجارت خارجی داشته است. با توجه به اهمیت موضوع، در این گزارش ضمن مروری بر مهمترین اقدامات (سیاستی، تقنینی و اجرایی) دولت، روند قیمتی شیر خشک مورد بحث قرار می‌گیرد.

الف) مروری بر مهمترین اقدامات دولت در زمینه تنظیم بازار شیر خشک معمولی (رگولاری)

جدول ۱ تمامی اقدامات تقنینی، سیاستی و اجرایی دولت برای تنظیم بازار شیرخشک از ابتدای سال ۱۳۹۷ همزمان با وقوع شوک‌های ارزی فهرست نموده است.



همان­طور که ملاحظه می‌شود اقدامات صورت گرفته در چند موضوع کلی دسته بندی می­شود که شامل:

تخصیص ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه و محصول نهایی در صورت نیاز و کمبود بازار،

این موضوع با وجود حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی از اواخر اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ تا کنون برای شیرخشک و برخی دیگر از اقلام پزشکی اتفاق نیفتاده است و این کالا از معدود محصولاتی است که کمکان مشمول دریافت و تخصیص ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی است.

اعمال سیاست‌­های تجاری ممنوعیت صادرات به منظور تقویت کانال عرضه و جلوگیری از کمبود کالا در سطح بازار؛

این سیاست به صورت مقطعی و در بازه­‌های زمانی مشخص انجام می­شود.

حذف عوارض صادراتی شیرخشک (بیشتر صنعتی) به منظور حمایت از تولیدکننده داخلی

برای افزایش قدرت رقابت در بازار‌های خارجی و افزایش درآمد‌های ارزی از این محل.

ایجاد زیرساخت­های توزیع کالا در سطح خرده فروشی؛ به گونه‌ای که اخیراً داروخانه‌ها ملزم به فروش شیرخشک به خانوار‌ها از طریق ثبت اطلاعات (کد ملی) خریدار در سامانه تیک تک شده است. در واقع هدف اصلی دولت و وزارت بهداشت از این اقدام جلوگیری از خروج شیرخشک از شبکه رسمی توزیع عنوان شده است. در حال حاضر نیز تلاش‌های برای اضافه شدن شیرخشک به سبد کالا‌های مشمول کالابرگ الکترونیک در حال انجام است.

حذف و کاهش سود بازرگانی و مالیات بر ارزش افزوده واردات شیرخشک به منظور کاهش هزینه تولید و واردات آن و دسترسی خانوار‌ها به شیرخشک با حداقل قیمت.

ب) مروری بر روند قیمت شیرخشک در کشور در سال­های اخیر

در این بخش از گزارش مروری بر روند قیمت شیرخشک (قوطی ۵۰۰ گرمی) در سال­های اخیر خواهیم داشت.
نمودار ۱ روند قیمتی شیرخشک (۴۵۰ گرمی) به همراه تغییرات ماهانه قیمت آن را نشان می­دهد. در ماه­های اخیر میزان تورم ماهانه شیرخشک به ۶ درصد رسیده است که بالاترین رقم در سال­های اخیر است.

آخرین باری که تورم ماهانه شیر خشک در این سطح بوده است مربوط به آبان ماه ۱۴۰۱ بوده است. در واقع روند‌های تاریخی نشان از ثبت بالاترین تورم ماهانه شیرخشک در اواسط پاییز هر سال است. پایین‌ترین تورم ماهانه شیرخشک با صفر درصد نیز مربوط فروردین و خرداد ماه ۱۴۰۲ و همچنین اسفندماه ۱۴۰۰ است. سطح بالای نوسان قیمت شیرخشک با وجود عدم تغییر در سیاست تأمین ارز مواد اولیه آن، این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که سیاست‌های تنظیم بازار شیر خشک وزارت بهداشت منجر به هدر رفت منابع ارزی تخصیصی به این کالا‌های اساسی شده است. در مهرماه ۱۴۰۲ هر قوطی شیرخشک ۷۷ هزار و ۲۰۰ به دست مصرف کننده رسیده است.

نمودار ۲ روند قیمت شیرخشک و تغییرات قیمت سالانه (نقطه به نقطه) را به تصویر کشده است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود در چند سال اخیر تورم نقطه به نقطه شیرخشک همواره بالاتر از ۲۰ درصد بوده است. بیشترین عدد ثبت شده در سال‌های اخیر نیز مربوط به اسفندماه ۱۴۰۱ و اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ با ۴۲ درصد بوده است.

با وجود روند کاهشی تورم نقطه به نقطه شیر خشک از ابتدای سال ۱۴۰۲ و ثبت عدد ۳۴ درصد در مردادماه ۱۴۰۲ این روند متوقف شده و در مهرماه عدد ۴۱ درصد ثبت شده است. هر چند که روند تورم نقطه به نقطه شرخشک از تورم سالانه همواره پایین‌تر است با این حال نکته قابل تأمل شروع روند افزایش تورم با وجود تداوم تخصیص ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومان برای واردات آن است.

یکی دیگر از کالا‌های خوراکی که تورم ماهانه بالایی را ثبت کرده، شیرخشک است که در مهرماه نسبت به شهریورماه رشد قیمتی ۵.۸ درصدی را تجربه کرده است. قیمت بالای شیرخشک و در مواردی کمبود آن بار‌ها مطرح شده است. فعالان این حوزه اعتقاد دارند دلیل نوسانات قیمت این کالا این است که مواد اولیه آن عمدتا خارجی بوده و به همین دلیل نرخ ارز در قیمت آن اثر بالایی خواهد داشت.

از سوی دیگر با وجود تامین ارز واردات مواد اولیه برخی شیرخشک‌های تولید شده در کشور که عرضه می‌شوند، به‌دلیل تحریم‌ها و برخی بوروکراسی‌های موجود، فرآیند تامین ارز آن‌ها اندکی زمان‌بر است و همین موضوع چالش‌هایی در زمینه شیرخشک در کشور به‌وجود آورده است.

پایان پیام//