گروه بین الملل ببازارنیوز: دکتر حسن حسن خانی؛ تنش میان اعضای ناتو با روسیه بر سر همسایه غربی این کشور یعنی اوکراین فارغ از علل شکل گیری، آثار و تبعاتی بر سایر مناسبات روابط بین الملل از جمله مذاکرات وین دارد. تجربه تلخ وقوع دومین جنگ جهانی نشان می دهد یک اتفاق کوچک در یک کشور کوچک ظرفیت به آتش کشیدن شعله های بزرگ جنگ میان کشورهای قدرتمند و سوزاندن جان میلیون ها انسان بی گناه در جهان را داراست. آیا جنجال اوکراین ظرفیت برافروخته شدن جنگ جهانی دیگری را دارد؟

در این زمینه سه سناریوی محتمل امکان وقوع دارد که در ادامه هر یک از این سناریوها را تشریح می­نماییم.

در شرایط کنونی، گسترش تنش از سوی طرف های درگیر بدون شک منجر به جنگ (درگیری محدود یا جنگ فراگیر) خواهد شد که چندان هم دور از ذهن نیست. آثار این جنگ فراگیر بدون شک بر مناسبات بین الملل از جمله مذاکرات ایران با طرف های برجام اثرگذار بوده و ممکن است اساس این مذاکرات را تحت الشعاع قرار دهد. پایداری تنش بر سر اوکراین در سطح فعلی با توجه به چالش دریای جنوبی چین، بحران یمن، خروج فضاحت بار امریکا از افغانستان و تهدیدات روزافزون علیه نیروهای این کشور مستقر در عراق، دستاورد قابل توجهی برای امریکا و شرکای غربی آن ندارد و این سناریو می تواند تقویت کننده موضع ایران در مذاکرات وین شود.

عقب نشینی روسیه از خطوط قرمز خود در مقابل ناتو، به معنای پذیرش همجواری با این پیمان امنیتی و پذیرش ضعف خواهد بود که در شرایط سیاسی اقتصادی روسیه، چنین ضعفی قابل مشاهده نیست. اما در صورت وقوع این سناریو، با توجه به روابط رو به گسترش ایران و روسیه، موضع و قدرت چانه زنی ایران در مذاکرات را تضعیف خواهد نمود. انفعال روسیه در چالش اوکراین، ممکن است سبب تشدید تهدیدها و تحریم های بین المللی علیه پرونده هسته ای ایران شود، به خصوص که این پرونده در سال های گذشته به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شده و اجماع اعضای این شورا را تجربه کرده است.

عقب نشینی اعضای ناتو از گسترش پیمان به همجواری با روسیه نیز نشان از ضعف و اختلاف اعضای این پیمان (کشورهای قدرتمند اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا) خواهد بود که این ضعف با توجه به اختلافات اروپا و امریکا بر سر مسائل مختلف غیر محتمل نیست. برخی کشورهای اروپایی (مانند آلمان) حتی قادر به پنهان کردن اختلافات درونی خود نیز نیستند. افزایش تعرفه های تجاری کالاهای وارداتی از اروپا توسط رئیس جمهور سابق ایالات متحده، اختلافات اروپا با امریکا بر سر پرونده هسته ای ایران (که دو طرف از رسانه ای شدن آن تا حد ممکن جلوگیری می کنند)، تنش های داخلی امریکا در سال گذشته بر سر انتخابات ریاست جمهوری، بحران انرژی در اروپا و واگرایی­های اقتصادی سال های اخیر کشورهای عضو این اتحادیه، جنجال بر سر «برچسب سبز» اروپا برای نیروگاه‌های هسته‌ای، بحران مهاجرت ناشی از تنش­های سیاسی غرب آسیا شمال افریقا، ابهام در سرنوشت جنگ یمن و آثار آن بر صادرات نفت خام کشورهای عرب حاشیه جنوبی خلیج فارس، احتمال افزایش قیمت نفت به بالای 100 دلار در بشکه و احیای تقاضای کل ناشی از فروکش کردن بحران کرونا موضوعاتی است که هرکدام پتانسیل وادار کردن ناتو به عقب نشینی از تشدید تنش با روسیه بر سر اوکراین را دارد. عقب نشینی غرب در ماجرای اوکراین می تواند سبب تشدید اختلاف اعضای ناتو، واگرایی بیش از پیش سه کشور اروپایی حاضر در مذاکرات وین با مواضع آمریکا و تقویت موضع ایران در مذاکرات شود.

نکته قابل ذکر این است که انجام رزمایش مشترک میان ایران، چین و روسیه در خلیج فارس، هر چند در سطحی محدود و نمایشی، حاوی این پیام بود که نسخه شرقی ناتو در یک فرآیند طبیعی ایجاد شده و ظرفیت شکل دهی مخاطرات عدیده اقتصادی و امنیتی برای منافع کشورهای غربی را دارد. بدون شک باز ماندن و افزایش تعداد چالش ها میان کشورهای غربی و اتحادهای نوظهور بلوک شرق، نتیجه ای جز تحمیل هزینه های اقتصادی دردناک برای آن ها بخصوص ایالات متحده ندارد. این در حالی است که برآوردها نشان می دهد چین از نظر اندازه اقتصاد و رقابت، در حال تبدیل شدن به قدرت بلامنازع جهان است. این روند با تشدید تحریم های ایران و عدم تبعیت چین از نظام تحریم های غرب و آمریکا در سال های اخیر تسریع نیز شده است. به عبارتی تمام زیان های ناشی از تحریم سال های اخیر ایران به کشورهای غربی و البته خود ایران وارد شده و تمام منافع آن به سبد چین منتقل شده است.

به هر ترتیب، مذاکرات وین برای امریکا و اروپا بسیار پیچیده بوده و گذر زمان به نفع آن ها نیست. شاید اصرار امریکا بر تعیین ضرب الاجل، ابراز نگرانی از طولانی شدن مذاکرات توسط دیپلمات های آمریکایی و بروز اختلافات میان آن ها و تغییرات در تیم مذاکره کننده امریکا ناشی از همین پیچیدگی باشد. پرونده اوکراین هر سرنوشتی داشته باشد، تاثیرات غیر قابل انکاری بر نتیجه مذاکرات وین خواهد داشت که بخشی از این نتایج نیز تاکنون بروز و ظهور یافته است. جنجالی که روسیه در مرزهای اوکراین ایجاد کرده، با هر پیشینه و هدفی، اولاً اتحادیه اروپا را تضعیف و اختلافات میان اعضای آن را آشکارتر می­کند، ثانیاً به کشورهای اقماری روسیه این پیام واضح را می دهد که ائتلاف با غرب به ویژه امریکا، ضمانت قابل اعتمادی برای ایجاد امنیت نیست. این پیام ها مشروعیت مذاکره کنندگان غربی با ایران را با چالشی بی سابقه مواجه می کند. کشورهایی که خود دارای انبوهی از کلاهک های هسته ای هستند اما ریاکارانه ادعای پیشگیری از مسلح شدن دیگر کشورها به سلاح هسته ای را مطرح می کنند.