گروه بورس، بانک و بیمه بازارنیوز- یحیی لطفی‌نیا؛ بازار سرمایه در سال­‌های اخیر به دلایلی چون خواست دولت برای کانالیزه کردن نقدینگی، فروش باقیمانده دارایی‌های دولت در بورس برای تأمین مالی کسری بودجه و هزینه‌های جاری و همچنین تلاش مردم برای دستیابی به سود اقتصادی و حفظ قدرت خرید در شرایط تورمی بسیار مورد توجه قرار گرفت^[1]. به گونه­‌ای که تعداد کدهای بورسی با رشد 160 درصدی در سال 1399 به 36.6 میلیون رسید که سهم حدود 45 درصدی از جمعیت کشور را شامل می‌شود[2].

با توجه به اقبالی که به بازار سهام شده است، رویدادها و اتفاقات مهمی می‌­تواند در وضعیت کلی و عملکرد آن نقش داشته باشد. از جمله این موارد ناآرامی­های اجتماعی است. در واقع انتظار می‌رود با شکل­‌گیری ناآرامی­های اجتماعی سطح نااطمینانی سرمایه­‌گذاران افزایش یابد و این موضوع سرمایه‌گذاران را نسبت به تغییر در پرتفوی سرمایه­‌گذاری خود ترغیب نماید که همین موضوع منجر به افزایش تعداد معاملات شود.[3]

از آنجا که معاملات بیشتری هنگام اختلاف نگاه سرمایه­‌گذاران در مورد ارزش دارایی اتفاق می­افتد، حجم معاملات بالاتر به طور معمول نااطمینانی بیشتری را نسبت به چشم انداز آینده نشان می‌­دهد. این نتیجه نشان می­دهد که ناآرامی­های اجتماعی به جای ایجاد اختلال مستقیم در فعالیت اقتصادی از طریق یک کانال اطلاعاتی غیر مستقیم بر بازده بازار سهام تأثیر می­‌گذارد

نمودار این هفته بازار نیوز، پیرو گزارش اخیر منتشره با عنوان « واکنش بازار سهام به ناآرامی های اجتماعی چگونه است؟» توسط صندوق­ المللی پول، وضعیت حجم معاملات بازار سهام ایران در مواجه به ناآرامی­های اجتماعی را به تصویر می­‌کشد. همان­گونه که ملاحظه می­‌گردد، از ابتدای سال 1396 تا پایان سال 1399 سه ناآرامی اجتماعی گسترده در ایران رخ داده است که عبارتند از:

1) تجمعات دی ماه 1396 در اعتراض به وضعیت اقتصادی

2) تجمعات تیر ماه 1397 در اعتراض به گرانی و افزایش قیمت ارز 

3) تجمعات آبان ماه 1398 در اعتراض به گرانی بنزین[4]

متوسط حجم معاملات روزانه انجام شده در بازار سهام در مواجهه با ناآرامی­های اجتماعی رخ داده شده در ایران متفاوت است به گونه­‌ای که همزمان با وقوع ناآرامی­های دی ماه 1396 متوسط روزانه حجم معاملات نسبت به ماه قبل از آن در حدود 3 درصد افزایش یافته است. این موضوع در ارتباط با ناآرامی­‌های تیرماه 1397 نسبت به ماه قبل از آن در حدود 34 درصد بوده است. در آبان ماه 1398 که سطح و حجم ناآرامی‌­های اجتماعی نسبت به دو موارد قبلی گسترده‌­تر و بزرگ­تر بوده است، میزان تغییرات متوسط روزانه حجم معاملات نسبت به ماه قبل از آن در حدود 44 درصد بوده است.

با ثابت فرض کردن سایر شرایط، وقوع ناآرامی­‌های اجتماعی در همان ماه متوسط حجم معاملات روزانه بازار سهام در ایران را تحت تأثیر قرار می‌­دهد. با توجه به تأثیرگذاری منفی افزایش سطح نااطمینانی (افزایش حجم معاملات) بر عملکرد مثبت بازار سهام در نتیجه وقوع ناآرامی­‌های اجتماعی، با توجه به تجربه­‌های جهانی پیشنهاد می­‌گردد نسبت به تقویت سطح استاندارهای حکمرانی در کشور اقدام شود. در واقع با تقویت سازوکارهای مدنی برای پاسخگویی به مطالبات اجتماعی و اقتصادی در کشور می­‌توان شاهد کاهش ناآرامی­‌های اجتماعی و اثرگذاری آن بر بازار سهام باشیم.

[1] به این موضوع آزادسازی سهام عدالت را نیز باید اضافه نمود که نقش مؤثری در اقبال مردم به بورس اوراق بهادار و دریافت کد سهام داری در سال 1399 داشته است.

[2] با در نظر گرفتن جمعیت 83 میلیون نفری برای کشور؛

[3] باید به این نکته توجه داشت که در ایران به دلیل وجود دامنه نوسان ممکن است حجم معاملات نتواند به خوبی نشان دهنده وضعیت نااطمینانی در بازار باشد.

[4] علاوه بر این سه مورد برخی تجمعات و اعتراضات موردی رخ داده است که از اهمیت کمتری نسبت به این سه مورد برخوردار بوده است.

پایان پیام//