گروه کشت و دام بازارنیوز- مهناز میرزاده؛ سیب زمینی یکی از محصولات کشاورزی غذایی بسیار محبوب در سراسر جهان و البته ایران است که نسبت به سایر مواد غذایی قادر به تولید مقادیر بالای ریزمغذی ها در هر واحد سطح و زمان است. قیمت پایین، ارزش غذایی بالا و قابلیت کشت در اقلیم‌­های متفاوت آب و هوایی سه عامل اصلی رواج کشت و مصرف سیب زمینی در ایران و سایر نقاط جهان است. 

در حال حاضر، این محصول بخشی جدایی ناپذیر نظام جهانی غذاست و به عنوان غذای آینده نیز شناخته می­شود. ارزش سیب زمینی در رژیم غذایی و در تغذیه گرسنگان آنقدر برجسته است که سازمان ملل متحد سال 2008 را به نام سال سیب زمینی نامگذاری کرده است. با توجه به اهمیت موضوع در این گزارش به بررسی آخرین وضعیت بازار سیب زمینی در ایران پرداخته می­شود.

الف) وضعیت سطح زیر کشت، تولید و عملکرد

نمودار 1 نشان دهنده وضعیت سطح زیر کشت سیب زمینی، میزان تولید و عملکرد به ازای هر هکتار است. همان­طور که ملاحظه می شود،  در فصل زراعی 1401-1400 میزان سطح زیر کشت سیب زمینی در حدود 131 هزار هکتار بوده است که از این سطح زیر کشت 4.7 میلیون تن سیب زمینی برداشت شده است که نشان از عملکرد 35.8 کیلوگرم در هر هکتار است. 

از نظر سطح زیر کشت نسبت به متوسط یازده سال اخیر (متوسط 150 هزار هکتار)، با کاهش 12.4 درصدی و از لحاظ تولید (متوسط 4.9 میلیون تن) با کاهش 5.2 درصد و از نظر عملکرد (متوسط 33.3 کیلو گرم به هکتار) بهبود 7.4 درصدی داشته است. در واقع با وجود کاهش سطح زیر کشت و تولید، میزان عملکرد بهبود یافته است.

ب) وضعیت روند قیمتی و تورم سیب زمینی

نمودار 2 روند متوسط قیمت ماهانه سیب زمینی به همراه تغییرات ماهانه را نشان می­دهد. همان­طور که مشاهده می شود، در آذرماه 1402 قیمت هر کیلو سیب زمینی به قیمت 16 هزار تومان توسط خانوارهای شهری خریداری شده است که نسب به آبان ماه افزایش 1.6 درصدی داشته است.

 بالاترین تورم ماهانه ثبت شده برای سیب زمینی مربوط به فروردین ماه 1398 با 59.1 درصد بوده است که مربوط به سیل اتفاق افتاده در آن سال در جنوب کشور بوده است. کمترین میزان نیز مربوط به مهرماه 1398 با منفی 23.8 درصد بوده است.

نمودار 3 روند متوسط قیمت ماهانه به همراه تورم نقطه به نقطه و تورم سالانه سیب زمینی را نشان می­دهد. همان­طور که ملاحظه می شود، در آذرماه 1402 تورم نقطه به نقطه برابر با منفی 5 درصد و تورم سالانه برابر با 11.1 درصد بوده است. تداوم روند نزولی تورم نقطه به نقطه از مردادماه 1401 شروع شده است که همزمان با آن تورم سالانه نیز روند کاهش به خود گرفته است.

ج) وضعیت صادرات سیب زمینی

تولید سالانه سیب زمینی در کشور بیش از نیاز مصرفی کشور است، بر همین اساس بخشی از تولید به خارج از کشور صادر می­شود. نمودار 4 وضعیت صادرات سیب زمینی کشور در یک دهه گذشته برای 9 ماهه نخست سال به تصویر کشیده است. 

همان­طور که ملاحظه می شود، در 9 ماهه ابتدایی سال 1402، 258 هزار تن به ارزش 123 میلیون دلار سیب زمینی به خارج از کشور صادر شده است که نسبت به سال گذشته به ترتیب با افزایش 112 و 77 درصد در وزن و ارزش و کاهش 16.3 درصد در ارزش هر تن همراه بوده است. 

افزایش صادرات در سال 1402 در حالی اتفاق افتاده است که نسبت به متوسط یک دهه گذشته عملکرد ضعیف تری به ثبت رسیده است به گونه ای که نسبت به متوسط از لحاظ وزن و ارزش به ترتیب با کاهش 33.3 و 14.8 درصد همراه بوده است. این در حالی است که از لحاظ ارزش هر تن سیب زمینی، عملکرد سال 1402 نسبت به متوسط بهتر بوده است و رشد 14.3 درصدی داشته است.

د) نکته پایانی

بر اساس برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انتظار می­رفت تولید سیب زمینی کشور از 4988 هزار تن در پایان سال 1393 به 5596 هزار تن در سال 1400 افزایش یابد. این در حالی است که وضعیت تولید در پایان سال 1400 نشان از شکاف 1684 هزار تن عملکرد با هدف دارد هر چند که بخشی از این شکاف در سال 1401 جبران شده است ولی با هدف مد نظر سیاست­گذار فاصله دارد. 

این در حالی است که انتظار می رود با بهبود در فناوری در تولید میزان عملکرد بهبود یافته و میزان تولید به هدف مد نظر دست یابد. بنابراین لازم است در همکاری بین معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارت علوم و وزارت جهاد کشاورزی نسبت به افزایش کارایی در تولید سیب زمینی اقدام نمود. 

پایان پیام//