گروه اقتصاد کلان بازارنیوز:فاطمه چراغلو؛ فدراسیون روسیه که عنوان پهناورترین کشور جهان را یدک می‌کشد، در شمال اوراسیا و در قاره اروپا و آسیای شمالی واقع‌شده است. همسایگان روسیه در جنوب شرقی (آسیا) عبارتند از: کره شمالی، چین،  مغولستان  و قزاقستان، در جنوب غربی (قفقاز): جمهوری اسلامی ایران، جمهوری آذربایجان و گرجستان، در غرب (اروپا): اوکراین، بلاروس، لتونی، استونی، لهستان، فنلاند و نروژ. فدراسیون روسیه بیشترین مرز را با قزاقستان و کمترین را با کره شمالی داراست (شکل (1)). کشور روسیه دارای جمعیتی بالغ ‌بر 150 میلیون نفر است که حدود 80 درصد آن در قسمت اروپایی روسیه زندگی می‌کنند. روسیه نهمین کشور دنیا از نظر جمعیت است اما تراکم جمعیت در آن برابر 8.5 نفر در هر کیلومترمربع است.

این کشور یکی از کشورهای صنعتی مطرح جهان به شمار می­آید که شهر مسکو پایتخت آن، از پیشرفته‌ترین و صنعتی‌ترین شهرهای دنیاست. این کشور در عرض­های بالای جغرافیایی واقع شده به‌طوریکه بیشتر مناطق این کشور به‌صورت سردسیر و خالی از سکنه است. به همین سبب، در بیشتر مناطق روسیه (به ویژه سرزمین بزرگ سیبری) شرایط کشاورزی فراهم نیست .

روســیه یکی از بزرگتریــن اقتصادهای جهان به حســاب می­آید که بــرای خیلی از تجــار و فعــالان اقتصادی جذابیت دارد. این کشــور بــازار بیــش از 200 میلیــارد دلاری دارد کــه می توانــد خیلــی از  ســرمایه­ گذاران و صاحبــان کالا را در خــود جای دهد. روســیه ظرفیت بســیار بالایی در حوزه­های  مختلف چون کشــت فراســرزمینی، صــادرات محصولات صنعتی و خدمات فنی و مهندســی برای کشورهای مختلف دارد.

وضعیت تجارت خارجی روسیه

روسیه در سال 2020 به ارزش 337.5 میلیارد دلار کالا به سرتاسر جهان صادر کرد. این مقدار صادرات نشان دهنده افزایش 17.5 درصدی از سال 2016 است اما کاهش 20.7- درصدی از 2019 تا 2020 در پی شیوع ویروس کرونا منجر به کاهش ارزش صادرات این کشور شد. با این حال، این میزان تقریباً 1.8 درصد از کل صادرات جهانی را نشان می دهد.

در کنار کاهش حجم صادرات روسیه در سال 2020 نسبت به سال قبل­تر از آن، واردات نیز کاهش یافت به گونه ای که از 244 میلیارد دلار به 232 میلیارد دلار رسید با این حال میزان واردات در مقایسه با صادرات کاهش محسوسی نداشت که همین موضوع منجر به بدتر شدن وضعیت تراز تجاری این کشور در سال 2020 نسبت به سال قبل از آن شد به گونه که میزان تراز تجاری آن با ارزش 105 میلیارد دلار به پایین­تر سطح در 4 سال منتهی به سال 2020 رسید.

وضعیت واردات از کشورهای همسایه

ارزش واردات کالا به روسیه در سال 2020 بالغ بر 231 میلیارد دلار بوده است. واردات کالا به روسیه  4.96 درصد نسبت به سال 2019 کاهش داشته است.

جدول(2) مهم­ترین کالاهای وارد شده از کشورهای همسایه به  کشور روسیه را نشان می­هد که مجموع این واردات حدود9 میلیون دلار بوده است. بیشترین سهم واردات کشور روسیه به ترتیب از کشور چین با محصولات الکتریکی، کره شمالی با محصول وسایل نقلیه و  همچنین کمترین سهم واردات روسیه  از کشور مغولستان با محصول گوگرد وآهک بوده است.

وضعیت صادرات به کشورهای همسایه

ارزش صادرات کالا از روسیه در سال 2020 بالغ بر 337 میلیارد دلار بوده است که نسبت به  سال  2019 ، 21 درصد کاهش یافته است. حدود 13 درصد از صادرات کل روسیه به کشورهای  همسایه عمدتاً  به بلاروس و قزاقستان انجام می شود.

روسیه عمدتاً سوخت و انرژی، فلزات و محصولات شیمیایی را به کشورهای همسایه عرضه می کند. جدول فوق، مهم­ترین کالاهای صادر شده از کشور روسیه به کشورهای همسایه را نشان می ­دهد. بیشترین سهم صادرات به چین با محصول سوخت و حامل انرژی به ارزش حدودا 2 میلیون دلار و کمترین سهم صادرات به کشور کره شمالی با محصول غلات به ارزش 15 هزار دلار تعلق دارد.

جمع­بندی و نتیجه­ گیری

 یکــی از مهم­تریــن حوزه ­هایــی کــه کشــور روسیه و ایران  را در این ســال­ها بــه یکدیگــر پیونــد زده، روابــط تجــاری این دو کشــور اســت. همســایگی این دو کشــور در قرون گذشــته و مرزهای مشــترک آبی از طریــق دریــای خزر، تشــابهات فرهنگــی و اجتماعی ایــن دو فرصت بســیار نابی را برای این همکاری­ها پدید آورده اســت.

گسترش تعاملات اقتصادی ایران و روسیه در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که اگر ایران شناسایی دقیقی از بازار روسیه به دست آورد و به طور همزمان موانع تجاری پیش‌روی دو کشور را با همکاری روس‌ها حل کند، امکان بهره‌گیری از فرصت‌ها و جهش در صادرات غیرنفتی به روس‌ها وجود دارد. باوجود افزایش صادرات ایران به روسیه در سال 2020 میلادی باید گفت متاسفانه کماکان کشور ما سهم بسیار ناچیزی از تجارت  بالاخص صادرات  با کشور روسیه را دارا است.

در سال 2020 میلادی واردات روسیه از دنیا 231.6 میلیارد دلار بوده که سهم ما از این بازار چیزی کمتر از 0.4 درصد بوده است و ایران در جایگاه 41‌ ام صادرکنندگان به روسیه قرار دارد. در مجموع بررســی روند تجاری دو کشــور ایران و روســیه نشــان می­دهــد کــه در شــرایط تحریــم حجم تبــادلات اقتصادی دو کشــور نــه تنهــا کاهش نیافتــه، بلکه افزایش یافتــه اســت.

در نتیجه توجیه تعاملات اقتصــادی ضعیــف دو کشــور تحــت تأثیر اعمــال تحریم و همراهــی روســیه بــا تحریم ­هــای امریــکا چنــدان منطقــی  ­بنظــر نمی­رســد. بــه بیان دیگــر روند تجــارت دو کشــور نشــان می­دهد که اگــر ایــران بســتر مناســبی را برای تجــارت با روســیه انتخــاب کرده و زیرســاخت های لازم برای گســترش تعامــات را ایجاد کند، روســیه  به ­عنوان یک کشور در بلوک مقابل امریکا از توسعه روابط اقتصادی با ایران اســتقبال می­کند و شــاهد همراهی متقابل نیز خواهیم بود.

منابع

1-https://trendeconomy.com

2-https://www.russia-briefing.com

3-https://www.trademap.org

1-  درصد میزان صادرات مهمترین  اقلام  صادر شده از کشور روسیه به کشورهای همسایه به کل میزان  صادرات