گروه پرونده ویژه بازارنیوز- فاطمه چراغلو؛ بحرین کشوری با مساحتی حدود ۷۶۷ کیلومتر مربع در حاشیه جنوبی خلیج فارس است. پایتخت این کشور شهر منامه و اکثر ساکنان آن عرب هستند. کشور بحرین[1] از نظر جمعیت و وسعت، کوچکترین کشور حاشیه خلیج فارس است، ولی نزدیکی آن با سواحل ایران و اکتشافات چاه­های نفت و وجود چشمه های آب شیرین از دیر باز بر اهمیت موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی آن افزوده است. در تحلیل ژئوپلیتیکی بحرین، می ­توان گفت موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن این کشور در قلب منطقه خلیج فارس، به آن جایگاه استراتژیک خاصی بخشیده است. 

به طور کلی روابط بین ایران و بحرین در دی ماه سال ۱۳۹۴ و پس از قطع روابط دیپلماتیک ریاض و تهران، قطع شد و حالا توافق ایران و عربستان سعودی اهمیتی کلیدی در از سرگیری روابط بین تهران و منامه دارد.

 به همین خاطر در ادامه ضمن مقایسه اقتصاد ایران با بحرین بر اساس متغیرهای کلان اقتصادی (جمعیت، تولید، تورم و رشد اقتصادی) به مروری بر وضعیت همکاری­های اقتصادی این دو پرداخته می شود. 

مقایسه مهم­ترین شاخص­های کلان اقتصادی ایران و بحرین

نمودار 1 در چهار بخش جداگانه، رشد اقتصادی، تورم، تولید و جمعیت به مقایسه عملکرد ایران و بحرین پرداخته است. مهم­ترین نکات این مقایسه عبارت است از:

• میزان تولید در ایران (بر اساس ارزش دلار) از ابتدای سال 2000 تا سال 2022 نسبت به بحرین به طور میانگین روند افزایشی داشته است و در سال­های 2010 تا 2012 به بیشترین میزان در طی سال­های اخیر رسیده است. تولید در بحرین نیز در طول این سال‌ها روند ثابت داشته است. همان­طور که ملاحظه می شود بررسی مقایسه ای بین تولید در ایران و بحران نشان از این دارد که تولید در بحرین یک هشتم تولید در ایران است.
• در طول سال‌های 2000 تا 2022، میانگین رشد جمعیت ایران بیشتر از بحرین بوده است. ایران با جمعیتی بیش از 80 میلیون نفر، یکی از کشورهای با جمعیت بالا در منطقه خاورمیانه است. در حالی که جمعیت بحرین، کشوری کوچکتر با تعداد جمعیت حدود 4،1میلیون نفر است. در واقع از لحاظ جمعیتی ایران بیش از 57 برابر بحرین است.
• در دوره 2000 تا 2010، میزان تورم در ایران و بحرین به طور کلی روند متفاوتی داشته است، روند تورم در ایران نوسانی بوده است به طوری که در سال 2012 تا 2019 با افت شدید روبرو بوده است. در مقابل بحرین با تورم تقریباً ثابت در طی سال­های مذکور همراه بوده است. روند تورمی ایران و بحرین حاوی این نکته است که بحرین با با اتخاذ سیاست نظام ارزی ثابت میخکوب شده و تنظیم سیاست­های پولی خود با فدرال رزرو آمریکا توانسته است وضعیت باثباتی در حوزه تورم داشته باشد.
• در بازه زمانی 2000 تا 2022، رشد اقتصادی در ایران روند نوسانی (افزایشی ـ کاهشی) داشته است. در واقع نرخ رشد اقتصادی در ایران در دوره‌های مختلف زمانی افزایش و یا کاهش یافته است. در مقابل؛ کشور بحرین در بازه‌ زمانی 2022-2020 ، در نتیجه همه گیری کرونا رشد اقتصادی کاهش و سپس افزایشی داشته است به گونه ای که در سال 2020 رشد اقتصادی منفی 5 درصد و در سال 2022 رشد اقتصادی مثبت 5 درصدی داشته است.

بررسی عملکرد تجاری خارجی ایران و بحرین

نمودار 2 نشان دهنده وضعیت تجارت (صادرات و واردات) بین ایران و بحرین در بازه زمانی 1399 الی 1401 است.

مهم ترین نکات تجارت خارجی (واردات و صادرات) بین ایران و بحرین عبارت است از:

واردات ایران از بحرین از سال 1399 تا 1401 روند صعودی داشته است. به طور کلی واردات طی دو سال گذشته و با روی کار آمدن دولت سیزدهم روند افزایشی داشته است. به گونه ای که میزان آن از 946 هزار دلار در سال 1399 به 4،3 میلیون دلار در پایان سال 1401 رسیده است. روند صادرات ایران به بحرین نیز از سال 1399 تا پایان سال 1401 افزایشی بوده است؛ به طوری که از حدود  8،4 میلیون دلار در سال 1399  به حدود  10،3 میلیون دلار در پایان سال 1401 رسیده است. قابل ذکر است؛ طبق گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران، میزان واردات در چهارماهه نخست سال  1402، حدوداً به 890 هزار دلار و میزان صادرات به بحرین به بیش از 2،7 میلیون دلار رسیده است.

خنثی سازی تحریم ­ها از طریق  استفاده حداکثری از ظرفیت اقتصادی بین دو کشور

طبق نقشه راه تعیین شده از سوی دولت سیزدهم، راهبرد سیاست خارجی متوازن  با تاکید بر گسترش روابط با کشورها  همسایه و منطقه صورت گرفته است و در این مسیر از سرگیری و بهبود روابط با همه کشورها از جمله کشورهای منطقه هدف اصلی بوده است. با توجه به اینکه بحرین کشور کوچکی در شورای همکاری خلیج ‌فارس تلقی می‌شود، اما به دلیل رابطه گسترده‌ی این کشور با عربستان سعودی و همچنین ارتباط با امارات و سایر کشور‌های منطقه، طبیعتاً حل اختلافات ایران و بحرین می‌تواند به همگرایی منطقه‌ای به ویژه بین ایران و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌ فارس کمک کند. 

هر چند سیاست بحرین تابعی از سیاست‌های عربستان است، اما بهبود رابطه بین ایران و ریاض طبیعتاً تاثیر بسیار مثبتی بر مناسبات بحرین و ایران از جمله فراهم کردن بسترهای لازم  برای افزایش و بهبود مبادلات تجاری در جهت رفع تحریم­ها خواهد داشت.

نکته پایانی

هر چقدر روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس گسترش یابد، در حوزه‌های مختلف اقتصادی، تجاری، اجتماعی و گردشگری مذهبی و غیر مذهبی، منفعت دو کشور تضمین و زمینه برای کاهش دخالت کشورهای فرامنطقه ای به‌ویژه رژیم صهیونیستی فراهم می شود و رافع چالش‌های امنیتی و تحریم­ های غرب خواهد بود.

 گرچه روابط ایران و بحرین در سال‌های گذشته افت و خیزهای فراوانی را شاهد بوده، اما مردم بحرین به دلیل نزدیکی فرهنگی و مذهبی رابطه خوبی با مردم ایران داشته و پیش از قطع روابط سیاسی بحرین و ایران، سالانه‌ هزاران نفر گردشگر از این کشور به ایران سفر می‌کردند. 

بحرین دارای یکی از متنوع‌ترین اقتصادها در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس است. لذا می‌توان فعالیت‌های اقتصادی و تجاری خود را افزایش و حرکت جدیدی در حوزه اقتصاد و تجارت منطقه‌ای شکل داد. با توجه به اینکه سیاست‌ خارجی بحرین وابستگی بسیار زیادی به عربستان‌سعودی دارد، بهبود نسبی رابطه سیاسی ایران و عربستان و بازگشایی سفارت‌خانه‌ها در دو کشور می‌تواند نشانه‌ای از پایان روابط نامطلوب ایران و بحرین باشد. 

همچنین افزایش مبادلات تجاری ایران بحرین می‌تواند به‌عنوان پیامی از طرف ایران به عربستان مبنی ‌بر پایان تخاصم در منطقه  و کاهش تهدیدات تحریم­های غرب تلقی شود.

 پایان پیام//