گروه بورس، بانک و بیمه بازارنیوز: در ماه های گذشته هسته مرکزی معاملات سازمان بورس که نسخه ای قدیمی از پلتفرم نرم افزاری شرکت ATOS  فرانسه بوده و آخرین بار در سال 2006 حین کاهش تحریم های هسته ای برای ظرفیت 20 هزار تراکنش در روز به روزرسانی شده است، به علت رشد تعداد تراکنشها در بازار بورس به مقدار روزانه بیش از یک میلیون تراکنش با مشکلات عدیده ای روبرو شده است. در حال حاضر که با همایت دولت و نهادهای گوناگون جریان سرمایه جامعه به واسطه بازار سرمایه در حال هدایت به سمت صنعت و کارآفرینی است، توجه به الزامات زیرساخت های نرم افزاری شاید مهمترین قدم در راه اعتلای بازار سرمایه و فرهنگ سرمایه گذاری در کشور باشد.

بانک مرکزی با پیگیری های فراوان و همکاری دیگر بانک ها در حال درمان بیماری اقتصاد کشور که همان نرخ بهره ی بالای بانکی است، بوده و سعی دارد تا نرخ تسهیلات را برای صنعت کشور را با کاهش چند مرحله ای نرخ سود سپرده های کوتاه مدت و بلند مدت بانکی و کاهش تعهدات بانک ها به مردم که موجب تولید افسارگسیخته نقدینگی در سالهای گذشته شده کاهش دهد، همچنین با این کار جذابیت سپرده گذاری در بانک به عنوان یک گزینه ی سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران را از بین برده تا نهایتا جریان سرمایه را به آسیاب تولید و صنعت کشور ریخته و در سال 99 که سال جهش تولید نام دارد، موجب تامین مالی بخش صنعتی کشور به کمک سازمان بورس با کمترین هزینه در دوران پس از انقلاب اسلامی شود.

از این رو با توجه به حضور گسترده ی مردم برای سرمایه گذاری در بورس ایران که بیشترین بازدهی را در دوران حال حاضر نسبت به تمام بازارهای سرمایه در اقصی نقاط جهان دارد، نیاز به تغییر هسته معاملات کشور قویا توسط متخخصین احساس می شود، اوضاع هسته ی کنونی به گونه ای است که در بسیاری از بستر ها مثل بستر POST TRADE که نقش نگهداری کدهای بورسی و اطلاعات سرمایه گذاران، احراز مالکیت و همچنین نقل و انتقالات را بر عهده دارد، در زمان عرضه های اولیه اختلالات فراوانی به وجود آمده است. به علت محدودیت های سامانه فوق سازمان بورس به سختی می تواند در روزهای هفته به غیر از چهارشنبه عملیات عرضه های اولیه را به انجام برساند به دلیل اینکه با توجه به عرضه سهام شرکت های مهم کشور در بورس و مصوبات دولت در این مورد تعداد درخواست ها و بار پردازشی دستورات بیش از یک روز به طول انجامیده و سازمان بورس مجبور به اجرای این عملیات در روز چهارشنبه منتهی به تعطیلات آخر هفته شده است.

گرچه مسئولین سازمان بورس و مدیران شرکت بورس تهران در حال رایزنی با بورس کشور چین برای خرید و جایگزینی هسته معاملات این بازار با هسته فعلی هستند، اما با توجه به تجربه تلخ و تاریخی تحریم های ظالمانه هسته ای کشور که برای جلوگیری از رشد اقتصادی طراحی شده، استقلال از وابستگی به کشور های دیگر برای ایجاد زیرساخت های حیاتی بازار سرمایه امری الزام آور به نظر می آید و شایسته است با توجه به ظرفیت های نهفته متخصصین کشور و فارغ التحصیلان دانشگاه های متعدد کشور، پیاده سازی هسته معاملات و سامانه های نرم افزاری به دستان توانمند دانشمندان فرزانه ایرانی سپرده شود تا در راستای سیاست های اقتصاد مقاومتی امنیت اقتصادی کشور تامین شده و از شعار اصلی انقلاب جمهوری اسلامی ایران که دو نماد استقلال و آزادی را در بر دارد سیانت گردد.

تجربه درخشان بانک مرکزی و بانک های کشور در پیاده سازی نرم افزارهای بانکی و زیرساخت هایی مانند زیرساخت اوراق قرضه بانک مرکزی یا سامانه های ارزی کشور گواه این مدعاست که باید برای زیرساخت های حیاتی کشور که نقش امنیتی برای اقتصاد ایفا می کنند از نیروی متخصص ایرانی بهره برد و چنانه در حال حاضر برای پیاده سازی هسته معاملاتی بورس دانش کافی یا توان فنی وجود ندارد، وظیفه بخش مدیریتی و دانشگاه های کشور این است که سریعا به تامین نیازهای این امر پرداخته و از تمام ظرفیت خود برای عملیاتی شدن این مهم استفاده کنند و تمام توان خود را به کار بگیرند.

از طرفی به دلایل متعدد فنی که در ذیل به صورت اجمالی به آنها اشاره خواهد شد، استفاده از زیرساخت های مالی بر پایه فناوری های نسل قبل امری بیهوده به نظر می آید و در حالی که بیش از 55 کشور دنیا در حال پیاده سازی زیرساخت های مالی و بانکی بر پایه فناوری Block Chain هستند، تاریخ انقضای فناوری های قدیمی نزدیک بوده و اهمیت ایجاد زیرساخت های بومی بر پایه این فناوری امری مبرهن است. پیاده سازی فناوری بلاکچین و Distributed Ledger (DLT) در ایجاد زیرساخت های مالی در حال حاضر به اولویت مهمی در دنیای مالی بین المللی بدل گشته، به طوری که امروز حتی کشور عربستان سعودی نیز که تمام زیرساخت هایش توسط مستشاران غربی تامین می گردد برای تسویه بین بانکی با کشور امارات در پروژه ای موسوم به ABER از این فناوری استفاده می کند و یا بانک مرکزی هنگ کنگ در حال انتقال روال های نرم افزاری پیشین برای احراز هویت (KYC) و مبارزه با پولشویی (AML) بر بستر فناوریDLT است تا شفافیت مالی خود را افزایش دهد. در اروپا نیز کشور فرانسه به کمک بقیه متحدان خود در اتحادیه اروپا در حال جایگزینی یک سامانه غیر متمرکز به نام MADRE به جای سیستم حال حاضر بین بانکی SEPA در اروپا به صورت کشور به کشور بر پایه همین فناوری است تا مسئولیت انتقال بدهی و مدیریت پرداخت های کارتی را بهبود بخشد.

علاوه بر موارد بالا کاربردهای فراوانی همچون ایجاد ارزهای دیجیتال بانک مرکزی که کشور چین با عنوان یوان دیجیتال پیاده سازی کرده و قرار است قبل از مسابقات المپیک بعدی به صورت رسمی مورد استفاده قرار گیرد یا نمونه دیگر پروژه iDinar که جناب آقای دکتر حسن روحانی ریاست محترم نهاد ریاست جمهوری در سفر خود به مالزی از آن به عنوان پروژه دینار اسلامی یاد کرد، واحد ارزی دیجیتال به عنوان واحد متحد پولی کشورهای اسلامی تا بتوان برای مراوده جایگزین پول های کاغذی و مرسوم گردد که ظاهرا توسط آقای ماهاتیر محمد راه اندازی شده بود، همچنین بهره برداری های دیگر بانکی مانند تسویه اوراق بهادار بین بانکی ساماندهی بازار بدهی REPO را از عناوینی که به واسطه فناوری بلاکچین پیاده سازی شده است می توان از آنها نام برد و تا امروز توسط بانک های مرکزی پیاده سازی شده است.

در حوزه بازار سرمایه و فرایند بهادار سازی نیز طرح های پژوهشی بسیاری در دنیا پیاده سازی شده و از این رو می توان به اهمیت استراتژیک دستیابی و اشراف کامل بر این فناوری ها سخن گفت، به کمک فناوری بلاکچین می توان یک نسخه یک پارچه برای تمام مشارکت کنندگان بازار سرمایه ایجاد نمود و با توجه به میزان شفافیت و قابلیت های برتر ردیابی در این فناوری به ارزیابی بهتر و کشف قیمت پرداخت تا رگولاتورها و ناظران سازمان های متولی با سرعت و امنیت بیشتری به مدیریت ساختارهای مالی پرداخنه و علاوه بر آن در پاسخگویی به خواسته های مردم و سرمایه گذاران شفاف تر از گذشته عمل کنند.

چنانچه ساختارهای مالی بر پایه این فناوری های اجرایی گردد به واسطه قرارداد های هوشمند (Smart Contracts) که یکی از قابلیت های این فناوری است می توان از بسیاری از روالهای مبتلا به بروکراسی رهایی یافت و هزینه عملیاتی را به صورت چشمگیری کاهش داد، قابل ذکر است که در حال حاضر دانش پیاده سازی بسترهای معامله و تبادلات، پذیره نویسی اوراق بهادار، عرضه های اولیه، ایجاد و ارائه وام و اعتبار، رتبه بندی و در نهایت بازارسازی، هم به صورت بازار بورس و هم بازار فرابورس (OTC) در کشور وجود دارد و کارهای زیر بنایی بسیاری نیز توسط محققین و متخصصین صنعت فناوری های مالی (Fintech) در این سالها انجام پذیرفته و تجربه ایجاد توکن های بهادار (Security Tokens) علاوه بر بحث سهام در بازار بورس به صورت کالا مانند فلزات گرانبها، جواهرات، آب و غذا برای اجرایی شدن در بازار بورس کالا عملیاتی شده، همچنین امکان پیاده سازی این فناوری برای توکنیزه کردن (Tokenize) املاک و مستقلات، تعاونی ها و بسیاری موارد دیگر مانند ابزارهای مشتق مالی (Derivatives Instruments) امکان پذیر است و امید آن می رود که مسئولین کشور با تکیه بر توان متخصصین داخلی بر پایه همدلی و مودت به جای بهره برداری از نرم افزارهای خارجی به ایجاد زیرساخت های فناوری بومی اقدام کنند.

گروه اقتصادی خاس