گروه اقتصاد کلان بازارنیوز- سعید ترکاشوند؛ یک سال و چهار ماه از زمان اجرای طرح هوشمندسازی یارانه نان به منظور جلوگیری از قاچاق آرد به سایر کشور‌های مجاور با ایران می‌گذرد، اما به نظر می‌رسد که با گذشت این مدت زمان، طرح مذکور نتوانسته آن انتظاری را که سیاست‌گذاران اقتصادی کشور درمورد کارایی طرح هوشمندسازی یارانه نان در ذهن خود داشته‌اند را برآورده بسازد.

چند ماه قبل یعنی در سالگرد اجرای طرح هوشمندسازی یارانه نان، «محمد جلال» مشاور وزیر اقتصاد در گفتگویی اعلام کرده بود که با اجرای این طرح، دولت سیزدهم توانست بدون اجرای آزادسازی قیمت و همچنین سهمیه‌بندی نان، میزان عرضه خارج از شبکه نان یارانه‌ای را به حداقل برساند.

او همچنین در این گفتگو بیان کرده بود که اجرای طرح هوشمندسازی آرد و نان موجب افزایش قیمت آرد خارج از شبکه شد که می‌تواند در کاهش قاچاق آرد موثر باشد و از هدررفت منابع دولت در توزیع آرد و نان جلوگیری کند.

اگرچه تاکنون دولت به واسطه این طرح تا حدودی توانسته است که تعداد نان‌هایی که با استفاده از آرد یارانه‌ای به دست مردم می‌رسد را رصد کند، اما برخی شواهد نشان از آن دارد که این رویکرد دولت برای کنترل قاچاق آرد چندان موفقیت آمیز نبوده است. بیان خبر گم شدن ۵ هزار تن آرد یعنی چیزی حدود ۵۰ میلیون قرص نان لواش در نانوایی‌ها از سوی مشاور وزیر اقتصاد یکی از همین نشانه‌ها است.

استفاده فله‌ای ازکارت‌های بانکی برای خرید صوری نان

دولت سیزدهم در ماه‌های ابتدایی سال ۱۴۰۱ برای پیش‌برد طرح هوشمندسازی یارانه نان، نصب کارتخوان‌های هوشمند را در دستور کار خود قرار داد. به واسطه این کارتخوان‌ها دولت این توانایی را پیدا کرد که تعداد و نوع نان‌هایی که توسط مصرف‌کنندگان خریداری می‌شود را به صورت کامل رصد کند.

علیرغم هزینه‌های هنگفت دولت برای تدارک کارتخوان‌های هوشمند، اخیراً مواردی دیده شده که کارایی این کارت‌خوان‌ها را زیر سوال برده است. خبرنگار بازارنیوز با مراجعه به یکی از نانوایی‌های شهر تهران، موردی را مشاهده کرد که طی آن صاحب آن نانوایی با استفاده از تعداد زیادی از کارت‌های بانکی اقدام به خرید نان می‌کند؛ در حالی که هیچ گونه نانی به فردی تحویل داده نمی‌شد.

براساس آخرین آمار‌های مرکز آمار ایران، تعداد جمعیت ایران ۸۷ میلیون نفر برآورد شده که سهم افراد بالغ (بالای ۱۵ سال) چیزی نزدیک به ۶۲ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر است که می‌توانند کارت بانکی داشته باشند. از سوی دیگر، طبق آخرین گزارش بانک مرکزی، تا پایان سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۴۴۵ میلیون فقره کارت بانکی متشکل از کارت‌های برداشت، هدیه و اعتباری صادره شده است.

با صرف نظر از کارت‌های اعتباری و هدیه، طی این مدت ۲۸۵ میلیون کارت بانکی برداشت صادر شده که در مقایسه با سایر کارت‌های بانکی دیگر سهمی ۶۴ درصدی به خود اختصاص داده است. با درنظر گرفتن جمعیت ۶۲ میلیون و ۲۵۰ هزار نفری افراد واجد شرایط دریافت کارت بانکی و همچنین تعداد ۲۸۵ میلیون کارت‌های برداشت، محاسبه این عدد نشان از آن دارد که هر فرد بالغ ایرانی به طور میانگین ۴ کارت بانکی دارد.

اگرچه تعدد حساب و یا کارت‌های بانکی به خودی خود تبعات منفی برای اقتصاد ایران ندارد، اما در برخی موارد مثل همین موضوع خرید نان، شرایطی را ایجاد می‌کنند که برخی افراد سودجو از این مسئله حداکثر سوء استفاده را داشته باشند.

اقتصاد ایران چند سال قبل تجربه سوء استفاده از کارت‌های بازرگانی که توسط یک تشکل خاص و برای افراد مشخصی از جامعه صادر می‌شد را شاهد بود، حال آن که صدور کارت‌های بانکی نه تنها توسط یک نهاد و تشکل خاص صورت نمی‌پذیرد، بلکه توسط چندین بانک دولتی و خصوصی در شعب سراسر کشور صادر می‌شود.

در حال حاضر استفاده از چندین کارت بانکی برای خرید صوری نان، شگرد جدیدی است که قاچاقچیان آرد برای رسیدن به هدف خود در دستور کار خود قرار داده‌اند. البته فریب طرح هوشمند سازی یارانه نان صرفاً به این رویکرد خلاصه نشده و احتمال می‌رود که قاچاقچیان آرد از روش‌های دیگری هم برای دور زدن این طرح استفاده کنند.

حال باید دید که مسئولان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی چه تدبیری را برای جلوگیری از این گونه روش‌ها برای سوء استفاده از آرد‌های یارانه‌ای اتخاذ خواهند کرد.

پایان پیام//