گروه پرونده ویژه بازارنیوز- سیدمهدی میرحسینی؛ قطر از معدود کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است که در عرصه رویکردهای عملیاتی مبارزه با قاچاق کالا و خدمات، پیشگام بوده و به صورت مبتکرانه و هوشمندانه و در قالب برنامه ریزی های مدون و اجرایی بهینه و پویا در مقاطع زمانی میان­ مدت و بلندمدت، در جهت بهبود شیوه­های مقابله با این پدیده شوم اقتصادی کوشیده است. لذا در بخش دیگری از سلسله مقالات پرونده پژوهشی "تجربه جهانی الزامات ساختاری مبارزه با پدیده قاچاق کالا"، به سراغ تجربه کاربردی و موفق آمیز کشور قطر به عنوان یک اقتصاد توسعه یافته و ثروتمند در جهان عرب می رویم.

اقتصاد قطر در یک نگاه

اقتصاد قطر، به عنوان اقتصادی پیشرفته و به روز با دارا بودن یکی از بالاترین نرخ های تولید ناخالص داخلی سرانه در جهان که در 8 سال گذشته یعنی از سال 2015، در رتبه بندی اعلام شده توسط بانک جهانی، سازمان ملل متحد و صندوق بین المللی پول، در میان 10 کشور ثروتمند جهان قرار دارد. نفت و گاز طبیعی، سنگ بنای اقتصاد قطر هستند و بیش از 70 درصد از کل درآمد دولت، بیش از 60 درصد از تولید ناخالص داخلی و تقریبا 85 درصد از درآمدهای صادراتی را تشکیل می دهند. قطر سومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان را دارا بوده و دومین صادرکننده ی بزرگ گاز طبیعی است.

قبل از ظهور صنعت نفت و گاز، قطر یک کشور فقیر بود که درآمد سالانه ی آن مبتنی بر غواصی اکتشافی و فروش محدود مروارید بود. اکتشاف میادین نفت و گاز در سال 1939 آغاز شد و در سال 1973، تولید و درآمد نفتی این کشور به طور چشمگیری افزایش یافت و قطر را از رده فقیرترین کشورهای جهان خارج کرد.

در سال 2020، بخش تولید صنعتی، سومین سهم بزرگ را در تولید ناخالص داخلی در میان بخش‌های غیر نفتی و گازی، معادل حدود 7.5 درصد تولید ناخالص داخلی، داشته است. پتروشیمی ها و کودهای شیمیایی بخش بزرگی از تولیدات صنعتی را به همراه فولاد و مصالح ساختمانی را تشکیل می دهند.

در پایان این بخش، در جدول زیر، وضعیت پیش بینی شاخص های اقتصادی و پارامترهای ریسک در قطر در سال های اخیر و چشم انداز آتی، قابل ملاحظه است:

Source: https://africaneyereport.com

تجربه قطر در مدیریت، کنترل و مبارزه با قاچاق کالا

در این بخش تجربه قطر در مدیریت، کنترل و مبارزه با قاچاق کالا و خدمات مورد بررسی قرار می­ گیرد.

1) ارتقا سطح معیشتی و درآمدی فعالان حوزه مبارزه با قاچاق کالا و خدمات

در فوریه سال 2020، احمد عبدالله الجمال، رئیس اداره گمرکات قطر در نشست سالانه مدیران نخبه و برتر با نخست وزیر این کشور،خالد بن خلیفه بن عبدالعزیز آل ثانی، اعلام داشت که یکی از عملیاتی ترین راهکارهای بهبود بستر مبارزه با قاچاق کالاها و خدمات، ارتقا قابل توجه و معنادار سطح معیشتی و درآمدی کارکنان این سازمان و کلیه نهادها، متولیان و فعالان حوزه مبارزه با قاچاق است.

 وی با اشاره به تجربه موفق دولت های اروپایی و آمریکایی لاتین از اجرای این نوع از برنامه های مستمر و پایدار حمایت مالی، خاطرنشان کرد که آسودگی خاطر کارکنان و مدیران ارشد گمرک قطر و کلیه دست اندرکاران در خط مقدم مبارزه با قاچاق نسبت به آینده مالی پایدار و با ثبات خود، از مشارکت و همکاری آنها در جرایم مرتبط با قاچاق سازمان یافته کالاها و خدمات در سطوح مختلف در مبادی زمینی، هوایی و دریایی به شدت خواهد کاست و این امر، خود نیز موجب کاهش میزان حجم قاچاق در یک برنامه 5 ساله در کل کشور خواهد شد. 

احمد عبدالله الجمال پس از این سخنرانی،  طرح ارتقا سطح معیشتی و درآمدی فعالان حوزه مبارزه با قاچاق را که در 83 صفحه تنظیم شده بود، تقدیم نخست وزیر نمود. با موافقت رسمی کابینه اقتصادی قطر و امضا نخست وزیر قطر، در ژوئن 2020 ، لایحه دو فوریتی تصویب تخصیص بودجه مضاعف به متولیان حوزه مبارزه با قاچاق، برای پیاده سازی این طرح، در مجلس شورای قطر به رای گذاشته شد. 

ادله ی متقن و برنامه ریزی فراگیر و جامع ارائه شده در طرح الجمال سبب شد که نمایندگان پارلمان قطر، در اواخر ژوئن 2020 و پس از 10 روز بررسی کارشناسانه، با اکثریت آراء ماخوذه، این طرح را تصویب کرده و برای عملیاتی سازی، به وزارت اقتصاد قطر ابلاغ نمایند.

2) تقویت مهارت علمی و آگاهی بخشی تخصصی به مقامات و کارکنان گمرک

یکی دیگر از مهم ترین اقدامات متولیان مبارزه با قاچاق کالا و خدمات در قطر، تقویت مهارت و آگاهی بخشی تخصصی به مقامات و کارکنان گمرک این کشور از طریق برگزاری کلاس های آموزشی دوره های پیشرفته و کاربردی تئوری و عملی ضمن خدمت بوده است. 

محمد بن حمد بن قاسم آل عبدالله آل ثانی، وزیر بازرگانی و صنعت قطر، در نشست سالانه مدیران این وزارتخانه در سال 2021 با اشاره به اهمیت روزافزون تجهیز فنی کارکنان و مدیران سازمان های مقابله کننده با قاچاق به دانش روز و نحوه بکارگیری فناوری های جدید در مبارزه با این پدیده اقتصادی، از اجرای برنامه های جامع و سراسری مهارت افزایی برای کلیه فعالان این عرصه خبر داد.

 وی در ادامه افزود که هدف ما از اجرای این طرح آموزشی-مهارتی، افزایش آگاهی کارکنان و مدیران این حوزه در مورد ارتباط بین جرایم گمرکی در زمینه قاچاق کالاهای تجاری و پولشویی، جرایم مرتبط با تامین مالی تروریسم و سایر جرایم سازمان یافته فراملی است.

3) راه اندازی سامانه برخط گزارش افعال مشکوک به قاچاق

در آگوست 2022، اداره گمرکات قطر به با همکاری  وزارت اقتصاد و وزارت بازرگانی و صنعت قطر، اقدام به راه اندازی و ایجاد یک سامانه الکترونیک آنلاین برای گزارش لحظه ای افعال مشکوک به قاچاق در داخل مرزهای جغرافیایی قطر کردند.

 در این پلتفرم جامع برخط، شهروندان قطری می توانند با ایجاد یک حساب کاربری، علاوه بر آگاهی و رصد وضعیت، نحوه و چگونگی مقابله ی سازمان ها و فعالان این عرصه با پدیده قاچاق در کشور، گزارشات لحظه ای خود نسبت به تحرکات و جرایم مشکوک به قاچاق را به ثبت رسانند. پس از دریافت گزارشات توسط مرکز کنترل داده های این سامانه، سریعا نسبت به کشف و حقیقت سنجی موضوع گزارش شده، اقدامات مقابله ای صورت می پذیرد.

 در صورت تایید صحت گزارش ارسال شده، کاربر گزارش دهنده، مشمول پاداش و دریافت تسهیلات از وزارت بازرگانی و صنعت قطر می شود. همچنین نام و هویت گزارش دهنده قاچاق به طور کامل به صورت محرمانه باقی می ماند. این سامانه علاوه بر کارکرد فوق، دارای یک بلاگ فعال و محتوای آموزشی و پژوهشی قابل اتکا در باب اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در مورد کالاهای قاچاق، عوامل قاچاق، مبادی قاچاق خیز و سایر موارد کلیدی در این حوزه است.

4) بهبود همکاری های قطر با سازمان جهانی گمرک و کشورهای پیشگام در حوزه های ضد قاچاق

در سال 2021، اداره گمرکات قطر تصمیم گرفت برای ارتقا سطح بسترهای مقابله ای با پدیده قاچاق کالا و خدمات، همکاری های خود را در این زمینه با سازمان گمرک جهانی تقویت کند. همچنین قطر در همان سال، چندین سند همکاری های دو یا چند جانبه ضد قاچاق با کشورهایی نظیر آلمان، بلژیک، مکزیک و برزیل به امضا رساند.

 تقویت همکاری قطر با سازمان جهانی گمرک از طریق برگزاری نشست های فصلی، کنفرانس ها و سمینارهای علمی و کاربردی برای تبادل نظر  و بحث در مورد بهترین شیوه ها در زمینه مبارزه با قاچاق گمرکی و گفتگو در مورد چالش های پیش روی همکاری های بین المللی در رابطه با قاچاق کالاهای تجاری مرتبط با جرایم سازمان یافته فراملی، صورت پذیرفت. 

به علاوه که قطر، از سال 2022،  مشارکت و همکاری موثری با چین در برنامه‌ها و ابتکارات امنیتی تحت حمایت سازمان‌های بین‌المللی، مانند برنامه کنترل کانتینر (CCP)، برنامه سپر جهانی (PGS) و همچنین برنامه‌های INTERPOL (همکاری مشترک 3گانه با اینترپل و سازمان جهانی گمرک) داشته است.

پیشنهاداتی برای مبارزه با قاچاق کالا در ایران (ناظر بر تجربه کشور قطر)

• به دور از هرگونه کلیشه ی اخلاقی و تعارف مآبانه، باید بپذیریم که بهبود وضعیت معیشت کارکنان سازمان گمرک ایران، در مسیر مبارزه ی جدی و فراگیر با مسئله قاچاق کالا در کشور، امری اجتناب ناپذیر و الزامی است که عدم توجه به آن، قطعا موجب جلوگیری از شکسته شدن و فروپاشی زنجیره ها و گلوگاه های قدرتمند قاچاق سازمان یافته در مرزهای ایران خواهد شد.
• ارائه آموزش های مستمر مهارت افزایی، ارتقا دانش و به روز رسانی آگاهی علمی کارکنان و مدیران سازمان های متبوع در امر مبارزه با قاچاق کالا و خدمات در کشور، قطعا در بهبود فرآیندهای مقابله با قاچاق در ایران موثر خواهد بود.
• ایجاد پلتفرم های مشابه با سامانه عملیاتی راه اندازی شده توسط دولت قطر، می تواند یکی از روش های قابل تعمیم با امکان موفقیت بالا در اقتصاد ایران و بازوی کمکی موثری برای متولیان مبارزه با قاچاق کالا در کشور باشد.
• بهبود همکاری و مشارکت موثر با نهادهای بین­ المللی و جهانی متخصص در حوزه مبارزه با قاچاق کالا و خدمات نظیر سازمان گمرک جهانی و اینترپل، از طریق برگزاری نشست های مشترک، برگزاری دوره های مهارت افزایی مشترک آنلاین و حضوری و همچنین اعزام کارکنان و مدیران ارشد اداره گمرک ایران به محل نهادهای متبوع خارجی در جهت آشنایی نزدیک با نحوه و چگونگی طراحی و پیاده سازی اهداف و رویه های مقابله ای در این عرصه از یک سو و شناخت عملکردهای سازمانی و امنیتی نهادهای متولی در این زمینه از سوی دیگر، از جمله الزامات حاکمیتی غیرقابل چشم پوشی در حوزه مبارزه صحیح، کارا و سازمان یافته با قاچاق کالا و خدمات است.

 پایان پیام//