گروه پرونده ویژه بازارنیوز- فاطمه چراغلو(کارشناس اقتصادی)؛ روابط ایران و کویت به عنوان دو کشور مسلمان و همسایه همواره با فراز و نشیب هایی در قبل و بعد از انقلاب اسلامی همراه بوده است. کویت با 17 هزار 818 کیلومتر مربع مساحت در منتهی الیه شمال غربی خلیج فارس واقع شده و با توجه به قرار گرفتن این کشور در مجاورت ایران، عربستان و عراق و نیز دارا بودن منابع غنی نفتی از اهمیت خاصی اقتصادی در منطقه و جهان برخوردار است. کویت به عنوان یکی از مهمترین کشورهای نفت خیز منطقه با حدود یک میلیون و 100  هزار نفر جمعیت بومی و حدود 2 میلیون و 300 هزار تبعه خارجی، آمیخته ای از فرهنگ­های مختلف به شمار می رود.

 با این حال روابط ایران و کویت، فراتر از سطح رسمی ریشه در مشترکات تاریخی، فرهنگی، اسلامی و تعاملات میان دو ملت در دوره های گذشته دارد. در واقع قرابت و اشتراکات فرهنگی ایران و کویت در جامعه این کشور به خوبی از میان سایر فرهنگ­ها قابل شناسایی است. بدیهی است با شناخت عوامل تاثیرگذار و اشتراکات می توان زمینه های مناسب برای افزایش روابط دوجانبه و همچنین خنثی سازی تحریم ها غرب و متحدان آن علیه ایران را فراهم کرد.

الف) مقایسه مهم­ترین شاخص ­های کلان اقتصادی ایران و کویت

نمودار 1 در چهار بخش جداگانه، رشد اقتصادی، تورم، تولید و جمعیت به مقایسه عملکرد ایران و کویت پرداخته است. مهم­ترین نکات این مقایسه عبارت است از:

• میزان تولید در ایران (ارزش دلار) به طور میانگین در حال افزایش بوده است، در حالی که تولید در کویت در طول این سال‌ها وضعیت نوسانی را تجربه کرده است. به طور میانگین، تولید در ایران دو برابر تولید در کویت بوده است.
• در طول سال‌های 2000 تا 2022، میانگین رشد جمعیت ایران بیشتر از کویت بوده است. ایران با جمعیتی بیش از 80 میلیون نفر، یکی از کشورهای با جمعیت بالا در منطقه خاورمیانه است. در حالی که کویت، کشوری کوچکتر با تعداد جمعیت حدود 4 میلیون نفر است.
• در بازه زمانی 2000 تا 2022، میزان تورم در کشور کویت روندی یکنواخت را نشان می‌دهد، در حالی که در کشور ایران از سال 2006 به بعد تورم وضعیت نوسانی را تجربه کرده است. از اصلی ترین دلایل این موضوع در نظر گرفتن نظام ارزی ثابت برای کویت و نظام چند نرخی برای ایران است.
• در دوره زمانی 2000 تا 2022، میزان رشد اقتصادی هر دو کشور، یعنی ایران و کویت، به صورت نوسانی پیش رفته است. در ابتدا، هر دو کشور با یک روند مشابه در سال 2000 شروع به رشد کردند. اما در سال 2022، کویت با یک رشد بالای 8 درصدی همراه بود.

ب) بررسی عملکرد تجاری خارجی ایران و کویت

نمودار 2 نشان دهنده وضعیت تجارت بین ایران و کویت (صادرات و واردات) در بازه زمانی 1399 الی 1401 است.

مهم ترین نکات تجارت خارجی (واردات و صادرات) بین ایران و کویت عبارت است از:

واردات  ایران از کویت از سال 1399 تا 1401 روند نوسانی داشته است. به طور کلی واردات در سال 1400 افزایش و در سال 1401 کاهش یافته است. روند صادرات ایران به کویت نیز از سال 1399 تا پایان سال 1401 افزایشی بوده است؛ به طوری که از حدود  150 میلیون دلار در سال 1399 به حدود 200 میلیون دلار در پایان سال 1401 رسیده است. به طور کلی طی دو سال گذشته و با روی کار آمدن دولت سیزدهم صادرات روند افزایشی داشته است.

طبق گزارش تارنمای trademap سهم کویت از صادرات ایران در سال 2021 در حدود 0.21درصد و از واردات در حدود 0.5 درصد است. این در حالی است که در همان سال 2021، سهم ایران از صادرات کویت حدود 0.1 درصد و از واردات کویت در حدود 1 درصد است. با توجه به این آمار، می‌توان گفت که تجارت خارجی بین ایران و کویت در سال 2021 نسبتاً محدود بوده است و نیاز به توسعه و تقویت بیشتر دارد تا بتواند به طرز قابل توجهی رشد کند.

 این می‌تواند از طریق افزایش همکاری‌های تجاری، تسهیلات مالی، تبادل دانش و تکنولوژی و تسهیلات مرزی انجام شود.

ج) خنثی سازی تحریم ­ها از طریق  استفاده حداکثری از ظرفیت اقتصادی بین دو کشور

با توجه به اینکه ایران دارای 18 درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان است و همچنین با نزدیکی جغرافیایی و توانایی صادرات گاز با قیمت‌های رقابتی، به عنوان یک تامین‌کننده مناسب برای کویت محسوب می‌شود. با این حال، تنش‌های دوجانبه، فشار عربستان سعودی و تحولات سیاسی داخلی کویت، به طوری که تاکنون موانعی را برای واردات گاز طبیعی ایران توسط این کشور عربی خلیج فارس ایجاد کرده است. 

همچنین، کویت، عربستان سعودی و ایران یک میدان نفتی و گازی مشترک به نام آرش دارند که در ایران (شمال خلیج فارس) قرار دارد. این میدان مشترک بین این سه کشور، منجر به تنش‌های زیادی در روابط کویت و عربستان سعودی شده است. 

برای کویت، ایران یک وزنه سیاسی با اهمیت استراتژیک است و از نظر تهران نیز، کویت به عنوان یک متحد قابل اعتماد در منطقه ژئواستراتژیک و حساس بین عربستان سعودی، ایران و عراق شناخته می‌شود.

 با توجه به این مسائل، پیشنهاد می‌شود که برای خنثی سازی تحریم‌ها و رفع موانع موجود، دو کشور ایران و کویت تلاش کنند تا به طرق مختلفی از جمله افزایش همکاری‌های تجاری، ایجاد تسهیلات مالی و تبادل دانش و تکنولوژی، روابط خود را تقویت کرده و بهره‌برداری مشترک از منابع انرژی را تسهیل کنند.

 این تدابیر می‌تواند به منظور توسعه روابط اقتصادی و سیاسی بین دو کشور و بهبود وضعیت کلی تجارت خارجی و همکاری‌های انرژی میان آنها  در شرایط تحریم موثر واقع شود.

د) نکته پایانی

ایران و کویت به عنوان دو کشور حوزه خلیج فارس با علایق مشترک منطقه ای باید برای رسیدن به غایت تشکیل نظام سیاسی منطقه ای کوشش­های بسیار کنند. وجود زمینه­ های مشترک البته همگرایی را سبب می شود و با برنامه ریزی صحیح منافع ملی دو کشور، در بلندمدت، بهتر تحصیل می­شود؛ با توجه به اینکه این دو کشور عضو اوپک بخش اعظم انرژی دنیا را در دست دارند، می ­توانند با اتخاذ استراتژی­های کارآمد بر بازارهای جهانی انرژی اثرگذار باشند.

پایان پیام//