گروه بین الملل بازارنیوز- سید مهدی میرحسینی(کارشناس اقتصادی)؛ یکی از مباحث جدید و مهمی که در بستر پژوهش ها، مقالات و مصاحبه‌های ژورنالیستی حوزه اقتصاد سیاسی و امنیت دلار در چند ماهه اخیر، بویژه پس از آغاز رسمی نبرد سنگین نظامی روسیه و اوکراین و اقدام ایالات متحده به تشدید بی سابقه تحریم‌های اقتصادی علیه مقامات کرملین، مورد توجه  قرار گرفته است، مسئله پیامد‌های منفی تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر هژمونی خود دلار و چگونگی اثرگذاری آن بر تجارت دلار محور در جهان است. در جدیدترینِ این تحلیل ها، نشریه لس آنجلس تایمز، سرمقاله‌ای با این موضوع در تاریخ ۲۴ اکتبر ۲۰۲۳ چاپ کرده است.

این گزارش تحلیلی مهم توسط کوین مریدا، روزنامه نگار کهنه کار و سردبیر اجرایی لس آنجلس تایمز، به رشته تحریر درآمده است. وی در مقاله خود، علاوه بر پرداختن به نگرانی جدی کاخ سفید از پیامد منفی تحریم‌های ایالات متحده بر مبادلات اقتصادی دلاری در جهان، اثرات منفی و مهلک جنگ روسیه و اوکراین بر سرعت بخشیدن به شکست هژمونی دلار را تبیین کرده است.
 

نگرانی حاکمیت آمریکایی از اثرگذاری منفی تحریم‌های ایالات متحده بر جایگاه آتی دلار

بسیاری از صاحبنظران سیاسی و اقتصادی ایالات متحده در چند سال اخیر، نسبت به پیامد‌های رژیم تحریم‌های گسترده آمریکا و اثر آن بر ایجاد تزلزل در جایگاه آتی دلار در جهان ابراز نگرانی کرده‌اند.

میک مولوینی، مدیر اداره مدیریت و بودجه ایالات متحده در دوره دونالد ترامپ که خود از منتقدان سرسخت سیاست‌های این رئیس جمهور بوده و انتخاب‌های اشتباه ترامپ را در کابینه خود، به شدت مذمت کرده است، اولین فردی بود که در سال ۲۰۱۷، همزمان با آغاز دوره ریاست جمهوری ترامپ به عنوان چهل و پنجمین رئیس‌جمهور ایالات متحده، نسبت به پیامد و اثرات شدید تحریم‌های آمریکا بر کاهش رغبت به دلار در عرصه بین الملل و سوق دادن کشور‌های دیگر به تشکیل پیمان‌های پولی و مراودات دو طرفه‌ی تجاری مبتنی بر ارز‌های ملی به جای بکارگیری دلار در مراودات بازرگانی هشدار داده بود.

به گفته‌ی مولوینی، وقتی ایالات متحده فقط به فکر شرکای تجاری خود باشد و نسبت به وضعیت تجارت بین الملل کشور‌های ثالث، یعنی شرکای شرکای خود، خصمانه، ناعادلانه و بی تفاوت عمل کند، قطعاً شرایط انحصاری دلار در عرصه جهانی در سال‌های آتی به همین شکل باقی نخواهد ماند و کاهش قطعی ارزش دلار هم به عنوان وسیله مبادله و هم به عنوان ابزار ذخیره ارزش، رخ خواهد داد.   

مولوینی رویکرد دولت بایدن در سرعت بخشیدن به کاهش ارزش دلار را همگام با سیاست‌های دونالد ترامپ می‌داند و معتقد است: آنچه که در دوران ریاست جمهوری ترامپ و روسای جمهور قبل از آن آغاز شده بود، در کابینه‌ی بایدن به کمال خود رسیده است و به نظر می‌رسد با این روند و سیاست‌های غلط آمریکا در عرصه بین الملل، عزم جامعه جهانی برای حذف دلار از مبادلات تجاری، بسیار جدی خواهد بود.

در جدیدترین اظهار نظر، سیسیلیا النا روس، رئیس شورای مشاوران اقتصادی دولت جو بایدن، در سر مقاله ماه سپتامبر ۲۰۲۳ مجله کسب و کار فوربز، از اثرات تحریم‌های ایالات متحده بر سقوط هژمونی دلار در سال‌های اخیر پرده برداشت است.

سیسیلیا النا روس در این مقاله اشاره می‌کند که ایالات متحده از زمانی دست به تحریم‌های اقتصادی و سیاسی علیه چین و روسیه زد، روند کاهش ارزش دلار در عرصه بین الملل را شتاب بخشید. تحریم شخصیت‌های سیاسی و صاحبان کسب و کار‌های چینی در ۳ سال اخیر، مقامات چینی را بر آن داشت که مبادلات خود با بیش از ۳۵ شریک تجاری را با حذف دلار، بر مبنای ارز‌های ملی دو طرف به ثمر رساند.

سیسیلیا النا روس، تشکیل پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه اخیر چین با کشور‌هایی نظیر روسیه، ایران، هندوستان، کره جنوبی، ایتالیا، برزیل، فرانسه، آرژانتین و کوبا را نتیجه‌ی همین بی توجهی‌های گسترده‌ی دولتمردان آمریکایی نسبت به اثرات تحریم‌های سیاسی و اقتصادی می‌داند.

وی در پایان این مقاله امیدوار است که تا قبل از سقوط کامل دلار ایالات متحده در عرصه بین الملل و فروپاشی تراژیک و هولناک نظام اقتصادی آمریکا، چاره‌ای برای این شرایط منزوی کننده، بیاندیشد.
 

نبرد روسیه و اوکراین، به افول تراژدیک دلار در عرصه جهانی، سرعت بخشیده است

یکی از چالش‌های مهمی که اخیراً مورد توجه رسانه‌ها و صاحب نظران آمریکایی قرار گرفته است، موضوع تحریم فراگیر روسیه توسط آمریکا در بحبوحه‌ی جنگ اوکراین بوده است. اما سوال اینجاست آیا با اعمال تحریم‌های بیشتر بر روسیه و بانک مرکزی این کشور، فاصله گرفتن بیشتر تجارت جهانی از ارز مرجع ایالات متحده تسریع خواهد شد؟ جواب این پرسش، مثبت است. اما چگونه امکان این فاصله پذیری از دلار بر اثر ادامه نبرد روسیه و اوکراین وجود دارد؟ پاسخ مشخص است:
«روسیه به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خود در عرصه اقتصادی، سیاسی و نظامی که بارزترین آن، عرصه انرژی در جهان است، یک تنه می‌تواند درصد قابل توجهی از سلطه گری و تسلط دلار بر اقتصاد بین الملل را نابود کند.»

آیا روسیه، بزرگترین چالش ایالات متحده در حفظ جایگاه دلار خواهد بود؟

به دلایل زیر، می‌توان گفت روسیه، بزرگترین تهدید جدی آمریکا در تزلزل و حتی فروپاشی جایگاه انحصاری دلار مرجع در روابط تجاری و اقتصادی بین الملل خواهد بود:

A) روسیه بزرگ‌ترین صادر کننده گاز طبیعی و دومین صادرکننده نفت در جهان محسوب می‌شود. این یعنی اگر منشا اصلی انرژی جهان نخواهد مبادلات خود را با دلار آمریکا انجام دهد، کشور‌های دیگر مجبور به تبعیت هستند.

B) شاید در ظاهر هیچ جایگزین قدرتمند و پویا برای دلار آمریکا در آینده‌ی نزدیک وجود نداشته باشد، اما فلج کنندگی این تحریم‌ها برای شرکای تجاری روسیه، امکان استفاده از دلار ایالات متحده را کاهش خواهد داد.

C) اروپا به عنوان بزرگترین قاره‌ی وارد کننده‌ی انرژی از روسیه که زمستان ۲۰۲۲ را با شرایط طاقت فرسایی به پایان برده است، اصلاً تمایل به تکرار تجربه ناخوشایند خود در زمستان ۲۰۲۳ ندارد؛ لذا به همین دلیل بود که در آخرین بسته تحریم‌های آمریکا علیه روسیه، کمترین همراهی را با این کشور انجام داده است.

D) در دو ماهه‌ی نخست سال ۲۰۲۳، روسیه بزرگترین صادرکننده‌ی نفت به چین شد و اعلام کرد که از این به بعد مبادلات تجاری خود را با چین یا در قالب یورو و یا در قالب تبادل ارز‌های ملی انجام خواهد داد. حال در نظر بگیرید حجم عظیمی از مبادلات تجاری جهان که مختص تبادلات روسیه و چین است دیگر به دلار انجام نخواهد گرفت.

E) بانک مرکزی روسیه ذخایر دلار خود را به پایین‌تر حد در ۱۰ سال گذشته رسانده و به جای آن، بر ذخایر یوروی خود افزوده است. همین حرکت روسیه می‌تواند هشدار جدی نسبت به آینده‌ی وضعیت دلار در عرصه جهانی باشد.

 
نکته پایانی

مسئله بعدی این است که سرعت، عمق و وسعت واکنش عمومی به تحریم‌های روسیه علیه آمریکا بی سابقه بوده است. پس از این اتفاق، شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین که برای سومین بار متوالی، سکان اجرایی این کشور را بر عهده گرفته است، در سخنرانی روز پیروزی خود اعلام کرد چین در آینده‌ی نزدیک، ارز ملی خود یعنی یوان را به سبدی از چندین ارز دیگر به جای دلار آمریکا متصل خواهد کرد.

این رفتار چین، حرکتی بسیار خطرناک خواهد بود؛ و شاید بتوان گفت، ضربه سهمگینی به سیطره‌ی بی، چون و چرای دلار در یک قرن اخیر وارد خواهد کرد. حال باید به انتظار نشست و نظاره گر واکنش سایر کشور‌های جهان نسبت به تضعیف جایگاه جهانی دلار بود.
 
 
پایان پیام//