بازار نیوز - سال 96 با هدف رشد تولید و اشتغال آغاز شده است. رشد اقتصاد به عنوان اصلی‌ترین شاخص نشان‌دهنده وضعیت تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد که در سال 95، اقتصاد از رکود فاصله گرفته است و امیدها را برای رسیدن به رونق زنده کرده است. رشد درصدی در 9 ماهه 95 یک رکورد جدید به‌حساب می‌آید اما اگر بخش نفت از آمار جدا شود نرخ 1.9 درصدی در رشد غیرنفتی نمایان می‌شود که با مفهوم رونق فاصله دارد.

برای بررسی آخرین شرایط اقتصاد ایران 8 شاخص اصلی موردبررسی قرار گرفته است که می‌توان تصویر تولید و اشتغال را در آن جستجو کرد.

تولید

شاخص رشد اقتصاد ایران در نه‌ماهه سال 95 نرخ 11.6 درصدی را نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است.این میزان رشد هرچند مدیون افزایش 65 درصدی تولید نفت در دوره زمانی نه‌ماهه 95 است اما نشانه‌ای امیدوارکننده برای اقتصاد ایران به حساب می‌آید. طبق گزارش بانک مرکزی رشد اقتصاد بدون احتساب بخش نفت 1.9 درصد بوده و گروه صنایع و معادن با نرخ 0.3 درصدی همراه شده است که این رشد اندک به دلیل رشد منفی0.2 درصدی بخش معدن است و نرخ منفی17 درصدی ساختمان در این مدت است. رشد بخش صنعت در این دوره زمانی به 5.8 درصد رسیده است که ناشی از تحرک کارگاه‌های بزرگ صنعتی است. در زیرشاخه صنعت اما رشد منفی 17 درصدی بخش ساختمان از نقاط تاریک اقتصاد ایران طی نه‌ماهه سال 95 بوده است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی نرخ رشد مجموع سال 95 را 7.2 درصد پیش‌بینی کرده و 5.2 درصد از آن را سهم نفت دانسته است.

بیکاری

افزایش نرخ بیکاری و هشدارهای تازه نسبت به ورود متقاضیان جدید به بازار کار، شاید بزرگ‌ترین چالش کشور در سال‌های پیش رو است که شمایی از آن در سال 95 بروز پیدا کرد. نرخ بیکاری در این سال روند صعودی در پیش گرفت و تا 12.4 درصد پیش رفت که 1.4 درصد بیشتر از سال 94 است. بررسی آمارهای رسمی نشان‌دهنده افزایش تعداد شاغلان است و مسئولان دولتی از اشتغال‌زایی 700 هزار نفری در این سال سخن به میان آورده‌اند که نشان می‌دهد اگر این میزان اشتغال‌زایی رقم نمی‌خورد، غول بیکاری بزرگ‌تر جلوه می‌کرد. مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور از ورود پیک جمعیتی ایران به بازار کار به‌عنوان چالش اقتصاد ایران یاد کرده است. به گفته او متقاضیان جدید بازار کار در سال‌های گذشته درگیر تحصیل بوده‌اند و حالا با شتابی کم‌سابقه در حال ورود به بازار کار هستند. این در حالی است که در سال‌های 85 تا 91 اشتغال‌زایی مناسبی برای ایجاد زمینه پذیرش متقاضیان جدید کار، رقم نخورده است.

تورم

نرخ تورم پرافتخارترین شاخص برای مدیران اقتصادی دولت یازدهم محسوب می‌شود. تک‌رقمی شدن شاخص تورم که از خردادماه سال 95 آغاز شد، دستاورد بزرگی به حساب می‌آید. بازگشت آرامش به بازارها طی سه سال اخیر موجب شد تا رفته‌رفته از شتاب رشد قیمت‌ها کاسته شود و به گفته معاون اقتصادی بانک مرکزی پس از 25 سال، با نرخ تورم تک‌رقمی سال به پایان برسد. مرکز آمار ایران نرخ تورم 12 ماه منتهی به اسفند 95 را 6.8 درصد اعلام کرده است. شاخص قیمت کالا و خدمات در ماه دوازدهم سال نسبت به ماه قبل از آن، یک درصد افزایش یافت درحالی‌که تورم ماهانه در بهمن 0.4 درصد ثبت شده بود. هرچند کاهش تقاضا و رکود اقتصادی نیز به افول نرخ تورم در سال‌های اخیر کمک کرده است اما کوچ این شاخص از محدوده 40 درصد به محدوده زیر 10 درصد طی سه سال از رکوردهای ثبت شده در اقتصاد ایران محسوب می‌شود.

نفت

بزرگ‌ترین صنعت ایران، خوش‌اقبال‌ترین نیز بوده است. بار اصلی رشد اقتصاد در سال 95 روی دوش صنعت نفت بود. در این سال تولید نفت ایران شرایط ویژه‌ای را تجربه کرد. از رشد 11.6 درصدی اقتصاد در نه‌ماهه سال 95 معادل 9.7درصد مربوط به بخش نفت برآورد شده است و سایر بخش‌های اقتصاد رشد 1.9 درصدی را تجربه کرده است. لغو تحریم‌های اقتصادی اولین آثار خود را در تولید طلای سیاه ایران گذاشت. صادرات نفت بلافاصله پس از لغو تحریم‌ها افزایش یافت و پس از شش ماه از یک‌میلیون بشکه به دو میلیون بشکه در روز رسید تا تولید نفت نیز تا نزدیکی چهار میلیون بشکه در روز پیش برود. دیپلماسی انرژی نیز در سال 95 تجربه موفقی را پشت سر گذاشت. توافق کشورهای اوپکی و غیر اوپکی بر سر کاهش تولید نفت به شیوه موردنظر ایران نهایی شد تا در شرایطی که سایر کشورها به کاهش و فریز تولید دست می‌زنند، ایران حق افزایش تولید تا سطح پیش از تحریم‌ها را داشته باشد.

ارز

نرخ ارز از تاثیرگذارترین شاخص ها در جهت گیری اقتصاد ایران به شمار می رود. ایجاد ثبات در بازار ارز طی سه سال اخیر از جمله نقاط روشن پرونده بانک مرکزی به حساب می‌آید. در این سه سال عموماً بهای ارز نوسانات غیرهیجانی داشته و مسیر منطقی را طی کرده است. البته در برخی ایام سال التهاب در بازار ارز سایه افکنده است. ماه‌های آذر و دی در سال 95 شاید بزرگ‌ترین هیجان ایجاد شده در بازار ارز طی سه سال گذشته رقم خورد. نرخ دلار در این ایام برای اولین بار در دولت یازدهم از 4 هزار تومان عبور کرد اما ماه یازدهم و دوازدهم سال را باید فصل آرامش بازار ارز نامید. در این ماه‌ها هیجان ناشی از انتخاب رئیس‌جمهور جدید آمریکا تخلیه شد و بهای دلار در بازار آزاد به حدود 3 هزار و 750 تومان رسید.

نقدینگی

حجم نقدینگی موجود در بازار پول تا دی‌ماه سال 95 به یک هزار و 196 هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به پایان سال 94 از رشد 26 درصدی برخوردار شده است. رشد نقدینگی در سال‌های اخیر معمولاً نرخ 22 تا 30 درصدی داشته است به این مفهوم که سالانه حجم نقدینگی کشور تا 30 درصد افزایش یافته است. نقدینگی به معنای مجموع اسکناس‌ها و مسکوکات و سپرده‌های دیداری در کشور است. پایه پولی و ضریب فزاینده نقدینگی، اجزای نقدینگی به حساب می‌آیند. در 10 ماهه 95 رشد پایه پولی 17.3 درصد و رشد نقدینگی از طریق ضریب فزاینده 7.4 درصد ثبت شده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی نرخ رشد نقدینگی از سال 91 تا 93 روند نزولی را طی کرد و از 30 درصد به 22.3 درصد رسید در این مدت ترکیب نقدینگی نیز بهبود پیدا کرد و سهم پایه پولی از رشد با سهم ضریب فزاینده برابر شد. از سال 95 مجدداً نقدینگی وارد مرحله رشد شد که بانک مرکزی دلیل آن را مشارکت در بسته تحریک اقتصاد دانسته است.

واردات

آمار تجارت خارجی نشان می‌دهد که تراز تجاری کشور در سال 95 نیز مثبت مانده است. این شاخص سال گذشته پس از 37 سال در محدوده بالای صفر قرار گرفت تا صادرات غیرنفتی ایران بیشتر از واردات شود. این رویداد در سال 94 بیش از آنکه ناشی از رشد صادرات باشد، به دلیل کاهش واردات رقم خورد. در واقع سرعت افول واردات بیش از سرعت کاهش صادرات بود. در سال 95 اما مثبت بودن تراز تجاری مفهوم واقعی‌تری به خود گرفت چراکه این اتفاق با وجود افزایش صادرات و واردات رقم خورد. طبق آمارهای گمرک، واردات ایران در 10 ماهه سال 95 به 34 میلیارد و 982 میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 3.2 درصد رشد داشته است. واردات از نظر وزن نیز 2.8 رشد داشت و به 27 میلیون و 555 هزار تن رسید. ذرت دامی، لوبیای سویا، خودرو و قطعات خودرو در صدر کالاهای وارداتی به کشور بوده است.

صادرات

صادرات غیرنفتی ایران طی دو سال گذشته از واردات پیشی گرفته است. رشد صادرات غیرنفتی مهم‌ترین هدف تجاری کشور به حساب می‌آید. با توجه به وضعیت نامطلوب تقاضا در داخل کشور، افزایش تقاضای بین‌المللی برای کالاهای تولید ایران می‌تواند نقطه امیدی برای رشد تولید ناخالص داخلی باشد. با گذشت یک سال از اجرای برجام و لغو تحریم‌ها همچنان صادرکنندگان از موانع ارتباطات بانکی در سطح بین‌الملل گلایه دارند اما شرایط پیچیده و دشوار دوران تحریم نیز دیگر در بازارهای هدف، وجود ندارد. شاید به همین دلیل باشد که بر خلاف سال 94 در سال 95 روند صادرات کشور صعودی شده است. در ده‌ماهه سال 95 صادرات غیرنفتی ایران به 35 میلیارد و 270 میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 8.37 درصد افزایش داشته است. ارزش تجارت خارجی ایران در این مدت مجموعاً به 70 میلیارد و 252 میلیون دلار رسید که در مقایسه با پارسال 5.8 درصد رشد داشته است. حجم کالاهای صادراتی در این مدت 102 میلیون و 43 هزار تن برآورد شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 3.76 رشد داشته است

اتاق بازرگانی