گروه راه و مسکن بازارنیوز: در سال ۱۳۹۴ قانونی مبنی بر اخذ مالیات از خانه‌های خالی در مجلس نهم شورای اسلامی به تصویب نمایندگان ملت رسید که طبق آن وزارت مسکن، راه و شهرسازی موظف به ایجاد و راه اندازی سامانه جامع و شناسایی املاک خالی شد. پس از مدتی، عباس آخوندی وزیر سابق مسکن، راه و شهرسازی اعلام کرد که انجام این کار از عهده این وزارت خانه خارج است و بهتر است این کار را شهرداری‌ها انجام دهند و درآمد‌های حاصل از آن را صرف هزینه‌های بازآفرینی شهری و عرضه مسکن اجتماعی کنند.

سید کامل تقوی نژاد رئیس کل سابق سازمان امور مالیاتی در بیستم شهریورماه امسال اعلام کرد که وزیر وقت امور اقتصاد و دارایی هم به عنوان رئیس کمیسیون اقتصادی دولت با پیشنهاد آخوندی موافقت کرده بود.

پیش از این مالیات بر خانه‌های خالی تا سال ۱۳۸۰ دریافت می‌شد، اما به دلیل نقص قانون و عدم بستر مناسب برای شناسایی خانه‌های خالی اجرای آن متوقف شد.

شناسایی خانه‌های خالی، معضل اصلی
به گفته کارشناسان حوزه مسکن، اصلی‌ترین مشکل برای اخذ مالیات بر خانه‌های خالی شناسایی این خانه‌ها است. این که چه خانه‌ای  و با چه شرایطی خالی محسوب می‌شود، در همه جای دنیا یک دردسر است و در ایران مشکل حادتری است؛ زیرا زیرساخت‌های لازم برای شناخت اساسی این خانه‌ها در کشور وجود ندارد. مهدی سلطان محمدی کارشناس فعال حوزه مسکن گفت: برخی راه شناسایی را کنترل مصرف برق خانه‌ها معرفی می‌کنند. قطعا دور زدن این قانون کار ساده‌ای است، کافی است صاحب خانه یک لامپ روشن بگذارد. برخی دیگر وجود مبلمان، مصرف آب و گاز و... را پیشنهاد می‌کنند که همه این‌ها راه فرار دارد. شناسایی خانه خالی در همه کشور‌ها یک پروسه سخت است.

تجربه کشور‌های دیگر
کشور‌هایی که به شدت به نظام بازار معتقد هستند اقدام به وضع مالیات بر واحد‌های مسکونی خالی کرده اند. آمریکا جزو کشور‌هایی است که در برخی از مناطق خود، قوانینی را مبنی بر وضع مالیات بر واحد‌های مسکونی خالی به تصویب رسانده است. در این میان می‌توان به شهر پنسیلوانیا و ایالت رودآیلند اشاره داشت. بنابر مصوبات قانونی، این دو منطقه از آمریکا به دلیل وجود خانه‌هایی که به امید افزایش قیمت و کسب سود در آینده، در شرایطی که به این واحد‌های مسکونی نیاز بوده، خالی نگه داشته شده اند، مالیاتی معادل ۱۰ درصد ارزش ملک بر آن‌ها وضع شده است که باید به صورت سالانه پرداخت شود. این مالیات بر خانه‌هایی اعمال می‌شود که برای مدت زمان ۱ سال (۱۲ ماه) خالی ثبت شوند. دولت ایالتی باسک اسپانیا نیز اقدام به اخذ مالیاتی به میزان روزانه ۹ یورو از مالکان واحد‌های خالی گرفته است. در صورتی که ملک مورد نظر برای سال دوم نیز خالی بماند، مقدار جریمه به میزان ۱۲ یورو در روز افزایش خواهد یافت.


آمار خانه‌های خالی؛ چقدر لوکس چه قدر معمولی؟
از آنجایی که شناسایی خانه‌های خالی در کشور ما به شدت ابتدایی و بیشتر بر اساس آمار سرشماری است آمار‌های موجود دقیق نیست، وزارت امور اقتصادی و دارایی اواخر سال گذشته اعلام کرد نرخ واقعی خانه‌های خالی در کشور از رقم ۴.۲ درصد در سال ۱۳۸۵ به ۱۱.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است؛ یعنی در پایان سال ۹۶ بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد مسکونی در کشور خالی وجود داشته است. همچنین برخی آمار‌ها حکایت از آن دارد که بیش از ۳۵ هزار واحد مسکونی لوکس گران قیمت در منطقه یک تهران خالی است.

سلطان محمدی در ارتباط با این که چقدر از این خانه‌های خالی، خانه‌های لوکس هستند گفت: نمی‌شود گفت که همه خانه‌های خالی، خانه‌های لوکس و متراژ بالا هستند. به عنوان مثال استان سیستان و بلوچستان که استان محرومی محسوب می‌شود، آمار خانه‌های خالی بالایی دارد.

کمک به کاهش قیمت مسکن یا باعث گرانی بیشتر؟
برخی معتقدند دریافت مالیات بر خانه‌های خالی باعث ایجاد شوک در بازار مسکن می‌شود و قیمت‌ها را بالا می‌برد. اما برخی می‌گویند علت گرانی، افزایش تقاضا با وجود کاهش عرضه است. وقتی خانه‌های خالی وارد چرخه خرید و فروش شوند، عرضه مسکن بالا رفته و قیمت‌ها متعادل‌تر می‌شود.
افشین پروین پور کارشناس حوزه مسکن درباره خانه‌های خالی لوکس گفت: حتی اگر خانه‌های خالی موجود خانه‌های لوکس بالای شهر باشند، درصورتی که موظف به پرداخت مالیات شوند، دیگر خالی نمی‌مانند و با رونق گرفتن خرید و فروش و حتی اجاره، قیمت متعادل‌تر شده و به دنبال آن عرضه و تقاضا متناسب می‌شود. وقتی خانه‌های لوکس کاهش قیمت داشته باشند خانه‌های متوسط و خانه‌های سطح پایین هم کاهش قیمت خواهند داشت. این‌ها مثل زنجیره به هم متصل اند.

درآمد زا یا هزینه زا؟
کارشناسانی که مخالف این طرح هستند از هزینه زا بودن این طرح برای دولت گلایه دارند. از هزینه‌های راه اندازی سامانه جامع توسط وزارت راه و مسکن تا هزینه‌های شناسایی خانه‌های خالی، سلطان محمدی در این خصوص گفت: انجام این طرح در همه جای دنیا هزینه زیادی دارد و در کشور ما به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم هزینه بیشتری دارد، برخی کشور‌های دنیا که این قانون را اجرا کرده اند درآمد حاصل از اخذ این مالیات کمتر از هزینه هایش شده و در نتیجه زیان ده بوده است.
اما پروین پور در نقض این دیدگاه گفت: ما در اقتصاد ۶ مدل مالیات داریم که لزومی ندارد همه این‌ها درآمد زا باشد. درست است که مالیات بر خانه خالی درآمد زا نیست، ولی دولت برای ثبات قیمت و خروج از رکود در بازار مسکن باید هزینه کند و این طرح را اجرا کند، در اینجا خواسته ما درآمد نیست، ثبات بازار است.

گام نخست در خصوص اجرای هرگونه سیاست در بخش مسکن، و نیز مالیات بر خانه‌های خالی، شفاف سازی بخش مسکن، شناسایی تعداد، منطقه و پراکندگی خانه‌های خالی در کشور (اعم از شهرهای بزرگ؛ متوسط و کوچک) است و باید ساختارهای لازم در خصوص این شناسایی انجام شود تا امکان اعمال سیاست اقتصادی فراهم شود.