گروه اقتصاد کلان بازارنیوز: وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی، سه شنبه هفته گذشته به مناسبت هفته مالیات، در پنجمین نشست از سلسله نشست‌های اقتصای بازارنیوز حضور یافت و پیرامون مالیات و فرار مالیاتی به سخنرانی پرداخت. در این نشست که با حضور اساتید دانشگاه، دانشجویان اقتصاد و اصحاب رسانه برگزار شد، شقاقی صحبت‌های خود را با بررسی اقتصاد ایران با الهام از کتاب جرج اورول آغاز کرد و گفت: جورج اورول رمانی را به اسم پول، ... و دیگر هیچ نوشته است. قلعه حیوانات را هم ما ایرانی‌ها خواندیم. می‌گویند این کتاب به این صورت که این قهرمان داستان تلاش می‌کند که دنیای مادی را کنار بزند و عملاً به ستیز با دنیای پول و دنیای مادیات بر می‌خیزد. در پایان رمان نشان می‌دهد که این قهرمان بنا به دلایل متعددی، سرانجام در برابر وابستگی‌های مادی جامعه‌ی رو به زوال سرمایه داری تسلیم می‌شود. اوریانا فالاچی را هم شما می‌شناسید. ایشان هم با خیلی از بزرگان دنیا مصاحبه کرده است. وی یک گزارشی از جنگ ویتنام مینویسد که جایزه بهترین نویسنده را در آن دوران که این گزارش را منتشر کرد به دست می‌آورد.

شقاقی شهری بخشی از این رمان را مطرح کرد و گفت: در این رمان می‌گوید: یک قسمت جالبی که بار‌ها بار‌ها از زبان سربازان در گروه‌های مختلف خواندم، می‌گویند بعد از اینکه خمپاره یا گلوله به دوستم خورد و به من اصابت نکرد خوشحال شدم. خوشحال شدم که او مرده و من زنده ماندم. عنوانش را هم زندگی، جنگ و دیگر هیچ میگذارد. من از این دو نام و از این دو رمان استفاده بردم که اگر از من  بخواهید اقتصاد ایران را تحلیل کنم، اسمش را نفت، رانت و دیگر هیچ بگذارم.

اقتصاد نفتی؛ دولت-ملت رانتیر

شقاقی شهری از سیطره نفت بر اقتصاد ایران گفت و افزود:  حدود ۱۱۰ سال که صاحب نفت شدیم، اولین استخراج  چاه نفت ایران در سال ۱۲۸۷ هجری شمسی در مسجدسلیمان اتفاق افتاد و اقتصاد ایران از  همان موقع تقریباً وارد اقتصاد دوران نفتی شد. خلاصه اقتصاد ایران را به این صورت باید بگوییم که حدودا ۱۱۰ سال است که سیطره اقتصاد نفتی بر ایران حاکم است.  از دهه ۵۰ هجری شمسی با وقوع جنگ اعراب و اسرائیل  در ۱۹۷۳ که معادل ۱۳۵۲ هجری شمسی قیمت  نفت ۴ برابر شد.

وی ادامه داد:  اتفاقاً دو سه روز است که دارم یادداشت‌های علم را می خوانم. ایشان نخست وزیر و بعد هم وزیر دربار بود. تقریبا این دوره مصادف بود با اینکه وضعیت منابع ارزی حاصل از نفت ما محدود بود و مشکلاتی را داشتند. قطعاً در یادداشت‌های بعدی در جلد‌های بعدی وقتی من بخوانم می‌رسیم به دهه ۵۰، زمانی که نفت ۴ برابر شد. یک در آمد عظیم نفت به اقتصاد ایران پمپاژ شد. یک رابطه تنگاتنگ نفت و رانت در کشور شکل گرفت. ما «دولت-ملت رانتیر» را شکل دادیم. جان کلام این است که ما قبل از سال  ۱۲۸۹ یک اقتصاد سنتی داشتیم که این اقتصاد سنتی ما فئودالیته و ارباب رعیت بود.  نظام و پارادایم اقتصادی نظام فئودالیته حاکم بود.


عبور از سنت بدون طی کردن مدرنیته

شقاقی شهری درباره وضعیت اقتصاد نفتی کشور اینگونه توضیح داد: ما به یکباره از چاله سنت افتادیم در چاه نفت. یعنی  به یکباره ما صاحب درآمد‌های سرشار نفتی شدیم. تقریبا چالش اقتصاد ایران و مسئله اقتصاد ایران از همین موقع شروع شد. یعنی ما بدون این که عقلانیت را طی کنیم و بدون اینکه نهاد‌های ما عقلانی شود، به یکباره از اقتصاد سنت وارد اقتصاد نفت شدیم. تقریبا کشور‌های حاشیه خلیج فارس، کشور‌های نفتی مثل عربستان و سایر کشور‌ها هم مثل ما بودند. شما  اروپا را اینطور نمی‌بینید.

وی افزود: در اروپا مثلا نروژ، یک کشور نفتی است که در سال ۱۹۷۲ صاحب نفت شد، ولی وقتی قرون وسطا یعنی قرن ۱۵ در اروپا تمام می‌شود، نروژ  چهارصد سال مدرنیته و عقلانیت را تمرین می‌کند و نهادهایش عقلایی شکل می‌گیرند. وقتی نهادهاش عقلایی شکل می‌گیرند، صاحب نفت می‌شود، ولی بلد است از آن نفت چگونه استفاده بکند. ولی ما یاد نگرفته بودیم.

استاد دانشگاه خوارزمی درباره درآمد نفتی شاه در سال ۵۲ گفت: محمد رضا شاه در سال ۱۳۵۲، صاحب یک درآمد عظیم نفت شد. ما از سنت عبور کردیم بدون اینکه مدرنیته را طی کنیم. مدرنیته طی نشد و وارد اقتصاد نفتی شدیم و شکل مهم در اقتصاد نفتی هم این بود که یک دولت رانتی شکل گرفت و ما حصل این عدم عقلانیت و دولت رانتی این شد که ملت رانتیر نیز شکل گرفت.

شهری در ادامه گفت: تقریبا دولت و ملت ایران رانتی  شد. عملاً نهاد‌های ما غیرعقلانی شکل گرفتند. دوستانی که اقتصاد می‌خوانند در  اقتصاد ما بیشتر با رفتار و انسان عقلایی صحبت می‌کنیم. یعنی اول می‌گوییم انسان عقلایی است. رفتارهایش عقلایی  هستند لذا هزینه‌ها را حداقل و درآمد‌ها یا سود را  حداکثر می‌کند. ولی افراد و اقتصاددان‌هایی که در حوزه نهادی کار می‌کنند، همه بیشتر از نهاد‌های عقلایی در برابر انسان عقلایی یاد می‌کنند.

وی افزود: ما هم به دلیل عدم فاصله بین سنت و نفت، هیچ فاصله زمانی را بین سنت و مدرنیته طی نکردیم. به یکباره از سنت وارد  اقتصاد نفت شدیم  که نهادهایمان مبتنی بر آن، غیرعقلانی شکل گرفتند. خروجی نهاد‌های غیر عقلانی این بود که  نهاد‌های سیاسی، اقتصادی و حتی نهاد‌های اجتماعی مثل دانشگاه ما همه وابسته به رانت- نفت شد ما حصل چنین  نهاد‌های غیر عقلایی موجب ظهور ذینفعان و تنظیم قواعد اقتصاد ایران مبتنی به رانت  شد.

شهری ادامه داد:  وقتی این شکل  می‌گیرد، شما هیچ ردپایی از نظام و نهاد عقلانی که خروجی نهاد عقلانی بشود شفافیت و پایه شفافیت موجبات شکل‌گیری نظام مالیات محور باشد را نمی‌بینید. خروجی  نهاد‌های غیر عقلایی می‌شود تو در توی نهادی، عدم عقلانیت در تصمیم گیری، عدم پاسخگویی، نبود شفافیت عدم مسئولیت‌پذیری و همه اتفاقاتی که ما الان در اقتصاد شاهد هستیم.

وی تاکید کرد: جان کلام، ۵۰ سال است که اقتصاد ما نفتی است.  بروکراسی و  نظام اداری مدرن و طی نکردیم،  عقلانیت طی نشد، نهاد‌های ما  غیر عقلایی شکل گرفتند؛ لذا یک دولت-ملت رانتیر وابسته به نفت شکل دادیم. ما حصل این دولت- ملت وابسته به رانت این بود که چیزی تحت عنوان شفافیت، مالیات یا رفتار‌های عقلایی یا پاسخگویی و امثال این‌ها را نمی‌بینیم.

هر وقت تحریم شدیم، شعار عبور از نفت دادیم،و هر وقت تحریم‌ برطرف شد، دوباره به اعتیاد نفتی برگشتیم/مالیات نهاد‌ عقلایی بدون بده و بستان‌ اقتصادی -سیاسی می‌طلبد/ما هرگز در این کشور  تمرین پاسخگویی و مسئولیت پذیری را نداشتیم

شهری با مطرح کردن سوالی مبنی بر اینکه چرا در کشور ما مالیات شکل نمی‌گیرد، به آن پاسخ گفت: چرا ما نمی‌توانیم نظام اداری و دولتی مان را  مبتنی بر مالیات اداره کنیم. من به شما می‌گویم که  مالیات عقلانیت میخواهد. مالیات نهاد‌های عقلایی بدون بده و بستان‌های اقتصادی -سیاسی را می‌طلبد. یک نظام غیر رانتی و یک نظام شفاف اقتصادی را میخواهد. در این بازی سنت- نفت و دولت - ملت رانتیر ما حتی جای پایی برای مالیات نمی‌توانستیم ببینیم.

وی ادامه داد:  ۵۰  سال این ادبیات در  اقتصاد ایران شکل گرفته است. دهه پنجاه را می‌توانید خوب تحلیل کنید. یک نظام صنعتی واردات محور و مونتاژ محور شکل می‌گیرد. نظام بروکراتیک و مدرنیته غیر تکاملی شکل می‌گیرد. اما بعد از انقلاب کامل نمی‌شود، زیرا ما هشت سال جنگ تحمیلی را داشتیم. بعد از این هشت سال هم به دلیل وابستگی اقتصاد به نفت، هرگز نتوانستیم آن را کنار بگذاریم ،مگر در برهه‌هایی که به تحریم برخوردیم.

شهری افزود: هر وقت هم تحریم شدیم، شعار عبور از نفت را دادیم، اما هر وقت تحریم‌ها برطرف شد، دوباره به همان اعتیاد نفتیمان برگشتیم. الان که دوباره درگیر تحریم شدیم تقریبا حرف همه مسئولان این است که ما می‌خواهیم اقتصادمان مبتنی بر مالیات باشد. میخواهیم دولتمان مبتنی بر مالیات اداره شود. ولی سوال این است که با کدام عقلانیت؟ با کدام نهاد‌های عقلایی و با کدام شفافیت؟

شقاقی شهری لزوم عبور از این اوضاع را کنار گذاشتن قواعد نفتی دانست و گفت: به کناربرگرداندن این، یعنی قواعد نفتی را کنار گذاشتن و پیاده کردن قواعد غیر نفتی که در این کشور  نیازمند مدرنیته، عقلانیت و نهاد‌های عقلاییست که این‌ها یک شبه شکل نمی‌گیرند. خروجی نهاد‌های غیر عقلایی، انسان‌های غیر عقلایی شد.

وی تاکید کرد:  ما هرگز در این کشور  تمرین پاسخگویی و مسئولیت پذیری را نداشتیم. مفهومی به اسم تحلیل هزینه و فایده در ادبیات ما وجود  نداشته است. مکرر تصمیمات اشتباه  گرفتیم و پاسخگو هم نبودیم.   در چنین ساختاری امکان شکل گیری یک اقتصاد مبتنی بر مالیات بسیار سخت است و شاید جزو مقدرات تاریخی ماست. این به یک باره و شبانه هم اتفاق نمی‌افتد.

یکی از ضعیف‌ترین نظامات اقتصادی در حوزه نظام مالیاتی را داریم/نسبت مالیات به تولید در اقتصاد ایران  زیر 9 درصد است/طرح جامع مالیاتی زیر 30 درصد پیشرفت داشته

استاد دانشگاه خوارزمی وضعیت اقتصاد و مالیات کشور پس از دوران جنگ تحمیلی را شرح داد و گفت: آنچه بعد از جنگ تحمیلی در این کشور اتفاق افتاد، این بود که شما دولت وابسته به نفت با یک بودجه عمومی کشور را داشتیدکه بین سی تا چهل درصد درآمد‌های این دولت متکی به نفت بیست سی درصدش کسری بودجه، ۲۰ تا ۳۰ درصد بودجه هم وابسته به مالیات بوده است. اما کدام مالیات؟ مالیاتی که از کارمندان دولت بوده است. یعنی از این جیب به آن جیب دولت و مالیاتی که عمدتا تولید کنندگان درحدی که توانستیم شناسایی کنیم داده اند.

وی افزود: نسبت مالیات به تولید در اقتصاد ایران همیشه زیر هشت، نُه درصد بوده که میانگین آن در دنیا ۱۵ درصد است. مالیات به تولید کشور‌های توسعه یافته، بالای ۲۰، ۲۵ درصد است. من وقتی میانگین دنیا را نگاه کردم، دیدم ۱۵ درصد است.

شهری تصریح کرد: شاید ما یکی از ضعیف‌ترین نظامات اقتصادی در حوزه نظام مالیاتی را داریم. سه نظام کلیدی اقتصادی ما خوب کار نمی‌کند؛ یعنی مالیات، یارانه و بانک. لازمه هر سه هم شفافیت است؛ لذا همه‌ی مسائل اقتصادی، مثل فقر، شکاف طبقاتی، نابرابری‌ها و فشار بر توده مردم، ما حصل معیوب بودن و از کار افتادگی این سه نظام اقتصادی بوده است. لازمه این سه نظام اقتصادی این است که باید روی شفافیت استوار شود.

وی ادامه داد: وقتی ما روی ریل مالیات حرکت کردیم، به یک مرحله‌ای رسیدیم که گفتند باید یک طرح جامع مالیاتی ایجاد شود. بعد گفتند باید بانک‌های اطلاعاتی به صورت انلاین به طرح جامع مالیاتی وصل شوند و ما بتوانیم مبتنی بر شفافیت، مالیات بگیریم. الان که من برای شما صحبت می‌کنم، این طرح جامع مالیاتی که باید تا الان صد درصد پیشرفت می‌کرد، زیر ۳۰ درصد پیشرفت داشته است.

شهری با توجه به گزارش یکی از نمایندگان مجلس اظهار داشت: شنیدید یکی دو روز پیش آقای پورابراهیمی (عضو کمیسیون اقتصادی مجلس) گزارشی ارائه داد که البته این گزارش را دوستان در خود سازمان مالیاتی جمع آوری کرده بودند. در این گزارش آمده است که تقریبا هیچ کدام از نهاد‌های اقتصادی ما که بده بستان و گردش مالی بالایی هم دارند، اطلاعاتشان را به طرح جامع مالیاتی و سازمان مالیات ندادند. نه بانک ها، نه بیمه، نه شهرداری، نه سازمان ثبت اسناد، نه سازمان ثبت احوال و نه وزارت صنعت؛ لذا نظام مالیاتی، بدون داشتن داده، اطلاعات، گردش مالی افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی، از چه کسی باید مالیات بگیرد؟ از کجا باید مالیات بگیرد؟ لذا ما درگیر یک سردرگمی هم شدیم.

وی تاکید کرد:  الان که برای شما صحبت می‌کنم، همچنان قواعد نفتی بر اقتصاد ایران حاکم است، ولی خود نفت را نداریم. هنوز هیچ کدام از نهاد‌های اقتصادی ما حاضر نیستند تن به شفافیت بدهند. بدون شفافیت هم ما نه امکان  توسعه‌ی پایه‌های مالیاتی را داریم و نه جلوگیری از فرار مالیاتی.

پایه‌های مالیاتی را باید توسعه دهیم/در ایران 50 پایه مالیاتی و در دنیا حدود 500 پایه مالیاتی داریم

شهری درباره دغدغه مالیات در کشور گفت: دغدغه و مسئله مالیات ما در دو حوزه است: یکی این که پایه‌ی مالیاتی را باید توسعه دهیم. الان اجازه‌ی تعریف پایه مالیاتی نمی‌دهند. مثلا مالیات بر مجموع در آمد خانوار ۱۷ سال است که به صورت پینگ پنگی بین مجالس و دولت‌ها پاسکاری می‌شود. یا دولت لایحه‌اش را نمی‌دهد یا مجلس تصویب نمی‌کند. سالیانِ سال است که بحث مالیات بر عایدی سرمایه وجود دارد. مالیات بر ثروت؛ مثلا در فرانسه ثروت مشخص است. می گویند ثروت هرکس از یک عددی بالاتر رفت، بین نیم تا ۷۵ صدم، تا یک و ۲۵ صدم ثروتش را باید مالیات بدهد. برای این اول باید مشخص شود که ثروت افراد چقدر است که اگر از یک عددی بالاتر رفت، آن وقت مالیات بر ثروت می خواهد.

شهری ادامه داد: در ایران حدودا هفت یا هشت سرفصل پایه‌ی مالیاتی داریم، در مجموع که من ذیل این هفت فصل را حساب کردم، ما حدودا چهل تا پنجاه مالیات داریم.  در دنیا ۴۰۰، ۵۰۰ نوع مالیات داریم. یعنی در کشور ما مثلا میگوییم مالیات بر واردات، ذیل مالیات بر واردات هم می‌گوییم مالیات بر واردات سیگار.  در مجموع اگر ما مالیات‌ها را حساب کنیم حدودا ۴۰ پایه مالیاتی داریم.سوال این است که چرا ما سراغ تصویب پایه‌های مالیاتی نرفتیم؟ یک این که دولت و ملت رانتیر نیازی به مالیات و تعریف پایه مالیاتی نداشته است دو این که این پایه‌های مالیاتی شفافیت میخواهد.

تعجب آور است که کسی که خودش در اروپا درس خوانده می گوید نباید به حسابها سرک بکشیم/مالیات برخانه های خالی، بدترین نوع مالیات است که اجرای آن سخت است

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی اولین بحث برای دریافت مالیات را شفافیت دانست و گفت:   اولین بحث این است که اگر بخواهیم مالیات بر ثروت بگیرم، سوال بنیادین این است که منِ شاغل چقدر ثروت دارم؟ باید ثروت من مشخص باشد تا برای آن مالیات ببندیم. خب این اگر لو برود برای خیلی از نهاد‌ها مسائل مختلف پیش می آید. پس نباید ثروت شفاف شود.

شهری افزود: مثلا می‌گویند حساب‌های بانکی باید شفاف باشد بعد یک آقایی می‌گوید که ما نباید دست درازی کنیم، نباید حساب و کتاب بانکی افراد را مشخص و شفاف کنیم یا سَرَک بکشیم.  بعد همان آدم در فلان کشور هم رفته و درس خوانده است. مگر در بریتانیا و اسکاتلند و فرانسه گردش مالی افراد را نمی‌دانند؟ نمی‌دانم این چه ادبیاتی است. ما وقتی می‌خواهیم پز بدهیم می‌گوییم غرب، ولی وقتی می خواهیم ابزار‌های غرب را استفاده کنیم، این‌ها را یک جور دیگری بر می‌گردانیم.

وی با تکرار صحبت خود مبنی بر وجود اقتصاد نفتی در کشور، گفت: ۵۰ سال است اقتصاد ما نفتی است. فاصله بین سنت و مدرنیته نبوده، عقلانیت شکل نگرفته، دولت رانتی حاکم بوده و شفافیت نبوده است. پنجاه سال اقتصاد شما شفافیت نداشته، الان اگر بخواهی این را شفاف کنی اولین سوال این است که از کجا آورده‌ای؟ شما که ۳۰ سال مدیر این شرکت بودی، تمام حقوق و مزایا را  هم جمع کنی، روی هم مثلا ۵ میلیارد تومان می‌شود، از کجا ۵۰۰ یا هزار میلیارد داری؟ این‌ها ابهام است؛ لذا شفافیت را هیچ نهاد سیاسی بر نمی‌تابد.

وی افزود: در ابتدا باید نهاد‌های سیاسی اقدام کنند، باید خودشان مبرا باشند. به همین دلیل است که  تصویب نمی‌کنند. مالیات بر ثروت تصویب نمی‌شود، مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر مجموع درآمد، مالیات بر سود سپرده  هیچ کدام تصویب نمی‌شود، بعد به یکباره مالیات بر خانه‌های خالی را تصویب می‌کنیم که بدترین نوع مالیاتی است که امکان شناسایی وجود ندراد. خودمان هم می‌دانیم تصویب هم بشود اجرا نمی‌شود.

شهری اظهار داشت: الان که نفت را نداریم، ولی همچنان قاعده نفتی حاکم است، باور نداریم نفت را نداریم. ۱۰ درصد از جامعه که خورده و برده، در این وسط توده مردم لِه می‌شوند. الان ایران بهشت سوداگری است. نفعش را می‌برند هر لحظه هم احساس خطر کنند یک هواپیما می‌گیرند و فرار می‌کنند. در این معادله ۸۰ و ۹۰ درصد توده مردم له می‌شوند.


تازه دو ماه است که تحریم شده ایم/مصدق، اقتصاد را روی مالیات استوار کرد/اینستکس از نفت در برابر غذا هم بدتر است/اگر بخواهیم از ذی نفعان مالیات بگیریم، نیست و نابودمان می کنند

شقاقی شهری با اشاره به وضع تحریمهای اخیر گفت : ما از ۱۲ اردیبهشت ۹۸ تحریم شدیم نه از اردیبهشت ۹۷. اردیبهشت ۹۷ فقط صدایش آمد، چون می‌دانستیم چه بلایی قرار است سر مردم بیاید، ۶، ۷ ماه در کشور سر و صدا کردیم و سر و کله هم را شکاندیم، تازه ترامپ از ۱۳ آبان ۹۷ به ۸ کشور که پنج تای آن‌ها کلیدی بود، معافیت نفتی داد. یعنی همچنان قواعدمان نفتی بود و اقتصادمان هم نفتی بود. ما تازه از ۱۲ اردیبهشت است که صادرات نفتمان به زیر ۵۰۰ هزار بشکه رسیده است که آن هم همیشگی نیست.

وی گریزی به تاریخ ملی شدن صنعت نفت زد و گفت: ببینید این اتفاق یک بار در ۱۳۳۰ بر این کشور تحمیل شد. یعنی یک دولت مصدقی بود که ملی شدن صنعت نفت را شروع کرد و نفت را از بریتانیا گرفت. همان بریتانیا کشتی‌ها و نفت ایران را تحریم کرد. همین اتفاقی که الان توسط بریتانیا سر صادرات یا انتقال نفت ما به سوریه در جبل الطارق افتاد، سال ۱۳۳۰ هم همین کار را کرد. نفتکش ما را گرفتند و اجازه ندادند از اقیانوس عبور کند.

وی ادامه داد: دولت مصدق ۲۷ ماه کشور را بدون نفت و با مالیات، اوراقی که آن زمان منتشر شد، مدیریت واردات و ساماندهی صادرات غیر نفتی اداره کرد. حاصل این ۲۷ ماه دولت مصدق این شد که علی رغم اینکه شاه شیطنت کرد و توده‌ای از داخل و انگلیس و دیگران از خارج، همه بر دولت مصدق تاختند، تورم در برخی از کالا‌های اساسی بعد از ۲۷ ماه کاهش پیدا کرد.

شهری تاکید کرد: به جای اینکه قیمت‌ها بالا برود پایین آمد. مردم اعتماد داشتند. خیلی از بچه‌ها پول قلک هایشان را دادند و اوراق خریدند. فساد و رانت نبود. اقتصاد را روی مالیات استوار کرد، اما نه مالیات از تولید کننده، که در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دولت مصدق با یک کودتای عجیب وغریبی که هنوز مبهم است سقوط کرد.

وی در ادامه گفت:  من هنوز هم نمی‌توانم برای سقوط دولت مصدق به یک اجماع برسم. چون دو سه محور و موضوع برای سقوط دولت مصدق وجود دارد. یک گروه می‌گویند خودش کنار کشید، یک گروه امثال شعبان بی مخ حرکت کردند و آمدند. دولت مصدق بدون اینکه نیروی نظامی مقاوت کند تا ظهر سقوط کرد و دوباره شاه برگشت و دوباره برگشتیم به نفت.

شهری افزود: تا سال ۱۳۵۰ تقریبا محمدرضا شاه در تمام تصمیماتش با سفیر بریتانیا همراه بود. از دهه ۵۰ احساس آقایی کرد. چون قیمت نفت بالا رفت، شاه در بحث نفت زیر بار بریتانیایی‌ها نرفت. بعد از حدود ۷۰ سال یک کشور دیگر غربی، یعنی آمریکا با همراهی اروپا و بریتانیا ایران راتحریم نفتی کردند.

وی درباره اینستکس نیز گفت: این تحریم نفت، از نفت در برابر غذا بدتر است. چون نفت در برابر غذا یعنی اینستکس راه اندازی شود و ما به آن‌ها نفت بدهیم و آنها به ما غذا بدهند. این اینستکس که توخالی است و به درد ما نمیخورد، آن‌ها میخواهند به ما خط اعتباری بدهند.

شهری تاکید کرد:  یعنی یک کلاه دیگر سر ما بگذارند و ما را بدهکار کنند. ما در این چیزی که به درد نمی‌خورد می‌گوییم ۵۰۰ هزار بشکه از نفت ما را بخرید و به ما به ازای این ۵۰۰ هزار بشکه مواد اولیه بدهید. این می‌شود نفت در برابر غذایی که بدترین نوع تحریم هاست.

این استاد دانشگاه عبور از قواعد نفتی را ضروری دانست و گفت: ما نفت نداریم. پس باید قواعد نفتی را کنار بگذاریم.  مثل مصدق مالیات را شروع کنیم. چرا شروع نمی‌کنیم؟   چون ذی نفعان بزرگی هستند. عددها، عدد‌های بسیار کلان باور نکردنی است. در این کشور ۷۰ درصد سپرده‌های بانکی دست یک درصد اشخاص حقیقی و حقوقی است.

وی افزود: حالا اگر بخواهیم از این‌ها مالیات بگیریم نیست و نابودت می‌کنند. شرکت‌هایی را ما داریم که گردش مالی آن‌ها هزاران هزار میلیارد تومان است. من که یک استاد دانشگاه هستم اگر زیاد حرف بزنم، نابودم می‌کنند، معاون وزیر را نابود می‌کنند. شوخی ندارند.

 

شهری ادامه داد: منافع هزار تومان، یک میلیارد، ۱۰ میلیارد و صد میلیارد که نیست، این منافع ذینفعان هزاران هزاران میلیارد تومانی است. این بازی رو کی می‌خواهد به هم بزند. به همین دلیل می‌گویم برگرداندن بازی کار راحتی نیست. به همین دلیل می‌گویم که دراین مدل ۵۰ سال است که  ذی نفعان بزرگی شکل گرفتند  که این ذی نفعان بزرگ هم در داخل و هم از بیرون حمایت می‌شوند. نه فقط این ذی نفعان، بلکه از بیرون هم به انحای مختلف دنبال ضربه زدن هستند.


مثلث مردم، ذی نفعان، کشور‌های غربی

شقاقی شهری درباره سه ضلع مثلث مشکلات کشور گفت: بازی ما الان بین مثلث ذینفعان بزرگ، کشور‌های بیرونی غرب و توده مردم است. این ذینفعان حاضر نیستند منافعشان را کنار بگذارند تا شفاف شوند. امارات، رژیم اشغالگر قدس، عربستان، بریتانیا، اروپا و آمریکا  هم در این مثلث هستند. در  ضلع سوم، شما توده مردم ۷۰  تا ۷۵ میلیون نفری را دارید. این بازی  هر چقدر کِش  پیدا کند، آن ضلع بالا و پایین به این توده مردم فشار خواهند آورد. اگر ما نتوانیم اصلاحات ساختاری انجام دهیم، فاجعه زیستی در این کشور اتفاق می‌افتد.

وی افزود: من اخیرا شنیدم قیمت زمین  در شهرستان‌ها ۵، ۶ برابر   شده است. زمین یک کالا غیر مبادله‌ای است. برای فلان محصول دولت می‌گوید من این را ندارم، بالاخره به یک شکلی این را وارد میکنم. اما دولت زمین را که نمیتواند وارد کند. این همان بیماری هلندی است.

شهری تاکید کرد: ما گرفتاری داریم و فاجعه زیستی در حال رخ دادن است. من نمیتوانم این را به مسئولان بگویم و بفهمانم و تبیین و توجیه کنم که ما در یک شرایط بسیار خطیر و عجیبی در تاریخ دوران تاریخ تمدن این کشور هستیم.

شهری افزود: باید گفت که این مسئله یک مسئله‌ای دم دستی  نیست که مثل زبل خان دستمان را دراز کنیم و کار را حل کنیم.  مسئله پیچیده است. پیچیدگی این مسئله این است که منافع عظیم وجود دارد. ما یک سال و نیم است که در این کشور تام و جری بازی می‌کنیم. اقتصاد را  دست  تعزیرات دادیم، تعزیرات هم تام و جری بازی می‌کندهر روز دنبال یک نفر می‌رود.

وی افزود: مدیریت اقتصادی نیازمند یک اصولی است که رکنش مالیات است. یعنی اگر من بپرسید که ما  این اصلاحات ساختاری را از کجا شروع کنیم، بانک، مالیات یارانه یا عدم تعادل قیمت‌ها ارز، من می‌گویم  مالیات. چون با مالیات می‌توانید شفافیت ایجاد کنید، باز توزیع ثروت کنید. اجازه ندهید تو توده مردم لِه شوند.

شهری گفت: مثلا کسانی که  از ایران میروند را شناسایی کنید  و مالیاتش را بگیرید.  آقای دادستان قبلی تهران گفت: دو نفر ۱۵۰ میلیون دلار ارز برای کاغذ گرفته بودند که از کشور گریختند. این یعنی چی؟  

وی در مثالی افزود: یک «مش قربانعلی» در اقتصاد ایران ظهور میکند که این مش قربانعلی ظرف دو سال مختلف در دهه ۹۰،  ۵۰۰ میلیون ارز ۴۲۰۰ تومانی گرفته است که  همه این مبلغ را در بازار به قیمت آزاد فروخته است. این آقا را گرفتند. در دادگاه  خودش را به نادانی سقراطی زده و  به قاضی گفته  من کی ام؟ اینجا کجاست؟  دادگاه کیه؟ من خر دولت دولت بودم.

شهری ادامه داد:  ۵۰۰ میلیون دلار! اندازه این عدد وحشتناک است. ۵۰۰ میلیون دلار را با توجه  به تفاوت ۴۲۰۰ با ۱۲ هزار تومان ضرب کنید، فرض کنید تفاوتش هم ۷ یا ۸ هزار تومان باشد، رقمی تقریبا معادل ۳۵۰۰ میلیارد تومان می‌شود.

وی گفت: اگر من شقاقی بخواهم زیادتر از اندازه‌ام حرف بزنم در کشوری که صد هزار تومان آدم می‌کشند. با این ۳۵۰۰ میلیارد تومان است...

شهری شفافیت را لازمه اصلی برای اخذ مالیات دانست و گفت: مکانیسم و اصل مالیات بر مبنای شفافیت است. من باید بفهم گردش مالی افراد اشخاص چقدر است. گردش مالی این شخص را باید بدانم که این آدم ۱۰۰ میلیارد، ۲۰۰ میلیارد یا ۵۰۰ میلیارد گردش دارد. شما که کارمند دولت بودی، مسئول دولت بودی، حقوق ۱۰ میلیون داشتی این پول از کجاست؟

وی افزود: بعد اینجا حقوق نجومی مطرح می‌شود که یک آدرس اشتباه است. نمی‌گویم حقوق نجومی خوبه است.  می‌گویم این آدرس غلط را بزرگ می‌کنیم، فکر می‌کنیم مسئله در این کشور حقوق ۲۰،۳۰ میلیون است. مسئله در این کشور مش قربانعلی است که ۵۰۰ میلیون دلار بهش  دادند.

شهری تصریح کرد: تازه سوال این است که  این شخص را چرا دادگاه بردی. کسی که به این آدم دلار داده را باید ببری و بگویی سوال من این است که اصلا به تیپ این آدم ۵۰۰ میلیون دلار  می‌خورد؟  چطور و با چه معیاری در این شرایط به یک آدم ۵۰۰ میلیون دلار دادی؟ وزارت صنعت! بانک مرکزی! چه طور به این آدم ۵۰۰ میلیون دلار پول دادید.

وی ادامه داد: این فرد مدیرعامل ماشین سازی تبریز بود که سطح سوادش دیپلم بود. ۶  ماه پیش صدا و سیما برایش تبلیغ می‌کند که همه می‌گویند این فرد موفق است. اصلا به تیپ این آدم میخورد  که موفق باشد؟ مدیر موفق  یک سری  معیاری دارد.  شما به یک  دیپلمه که نمیتواند دو کلمه  صحبت کند، ماشین سازی را فروختی، ماشین سازی که مهم نیست، ۸۰۰ میلیارد تومن است. ۳۵۰۰ میلیارد تومان به این فرد ارز دادی که این مقدار را بالا و پایین کرده است. این را بردید دادگاه محاکمه  کنید. این را چرا محاکمه می‌کنید؟   آن کسی را باید محاکمه کنی که این پول را به او داده است.



مالیات یعنی شفافیت

شقاقی شهری، با بیان این که مالیات، شفافیت است، گفت: مالیات  یعنی شفافیت. یعنی حساب‌های بانکی باید شفاف باشد. یعنی باید بده و بستان‌ها شفاف باشند. زمین، ثروت و دارایی شفاف باشد که من بتوانم مالیات بگیرم. خب با این مکانیسم، من چطور شفافیت ایجاد کنم؟ چه کسی باید شفاف کند؟ سوال اصلی من این است. شما باید روی این کار کنید که چه کسی باید دست روی شفافیت بگذارد؟ کدام نهاد؟ مهم این است.

وی افزود: اول این که من باید مبرا از همه این عدم شفافیت‌ها، پاک پاک باشم. تازه اگر پاک باشم باید جرأت این کار را داشته باشم. دو بحث است. اگر پاک نباشم، همین که شروع کنم می‌گویند خودت که  خوردی. بعد جرئت هم می‌خواهد که منافع ۱۰ هزار و  ۱۵ هزار تومانی را بالا و پایین کنیم.

شهری در ادامه گفت: دوستان کار سخت است. من البته در صدا وسیما هم این حرف‌ها را می‌زنم. دیدم یکی از دوستان برای من فرستاده بود که دو سه نفر در تلگرام  و فضای مجازی شروع کردن علیه من صحبت کردن که این آدم می‌خواهد به تولید کشور فشار وادر شود.

وی اظهار داشت:  آیا اصلا من در مورد تولید صحبت کردم؟ آیا من گفتم  به  تولید کننده فشار بیاورید؟ من  اصلا تولید کننده و کارگر کاری ندارم. اصلا  از آن‌ها مالیات نگیرید. شما مالیات برای کارگر را اصلا حذف کنید. مالیات  تولید کننده واقعی را اصلا نصف کنید. مسئله من این چیز‌ها نیست. مسئله من این است که نصف اقتصاد ایران مالیات نمی‌دهد. شاید بیش از نصف اقتصاد ایران. یا پایه مالیاتی نداریم یا فرار داریم.

شهری تصریح کرد: شما دنبال فرار نروید، چون عددش کم است. فرار ۳۰ هزار میلیارد تومان می‌شود. ما پایه نداریم یعنی نگذاشتند این موضوع از ریشه تعریف شود. من می‌دانم که ایشان ثروتمند است و ثروتش هم ناپاک است، ولی پایه مالیاتی ندارم که از او مالیات بگیرم. بگویم با چه پایه‌ای من از شما میخواهم مالیات بر ثروت بگیرم؟ با کدام قانون و با چه مبنایی؟ باید ابتدا مبنای آن را بسازم. اجازه نمی‌دهند مبنا را بسازند. مسئله این است؛ لذا مسئله پیجیده‌تر  از این حرف هاست. حالا ما نا امید نباشیم. دعا کنیم مسیر اصلاح شود. کار، کار سختی است. مالیات رکن است.  



بخش پرسش و پاسخ

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در پاسخ به سوالی درباره میزان فرار مالیاتی در کشور گفت: ما هیچ عددی از اقتصاد ایران نداریم. دوستان وزارت اقتصاد فرار مالیاتی را ۴۰ هزار میلیارد تومان اعلام می‌کنند.  از کجا می‌آورند را  نمی‌دانم. این‌ها در یک اقتصاد غیر شفاف، از کجا عدد در آورده اند.

وی افزود: یک برآوردی است ۳۰ هزار  میلیارد تومان اعلام می‌کند یک بر آورد میگوید ۴۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم. حالا به شما می‌گویم خودت برو بشمار و در بیاور، ۱۵ درصد GDP  (که GDP ما امسال احتمالا  ۲ هزار میلیارد تومن می‌شود)، ۳۰۰ هزار میلیارد تومان می‌شود. یعنی اقتصاد ایران از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان مالیات سال پیش ۱۰۰ هزار میلیارد تومان داده ۲۰۰ میلیارد باقی مانده است


شقاقی شهری در واکنش به سوالی درباره مالیات بر خانه‌های خالی و این که وی در صحبت هایش این نوع مالیات را بی فایده خواند، گفت:  من نگفتم مالیات بر خانه خالی مسئله مهمی نیست. گفتم بدترین پایه مالیاتی که می‌توانستند تعریف کنند است. شما به  مراتب  پایه‌های مالیاتی قوی تر، بهتر و سهل الوصول تری داریم بعد رفتید سراغ پایه مالیاتی‌ای که می‌دانید کار سختی است.

وی افزود: آن دو و نیم میلیون خانه خالی که اعلام کردند اکثرا خانه‌های لوکس هستند. مثلاًدر  تهران می‌گویند ۶۰۰ هزار خانه لوکس  وجود دارد. این خانه‌های لوکس روی قیمت خانه تاثیر نمیگذارند. برخلاف  نظر بعضی دوستان که می‌گویند مالیات بگیریم، چون روی قیمت مسکن تاثیر میگذراد، تحلیل من این است که روی قیمت تاثیر نمی‌گذارد.

وی افزود:، ولی این مالیات روی درآمد دولت تاثیر می‌گذارد. روی شکاف طبقاتی تاثیر میگذارد و یک مقدار دل توده مردم دل خنک می‌شودکه فلان آقا که هزار متر خانه  لوکس دارد، دولت از او برای خاطر ملت پول بگیرد.

شهری ادامه داد: مالیات بر خانه خالی برای  توده مردم که اثر ندارد. من که خانه خالی ندارم و نهایتاً یک خانه دارم که آن هم به زحمت درآوردم؛ لذا برای توده مردم ضرر ندارد، ولی فایده اندک دارد که درآمد دولت زیاد می‌شود و ما می‌توانیم امیدوار باشیم دولت این مالیاتی که میگیرد را باز تولید کند که برگردد برای مردم و هدر نرود. چون توده مردم که از این ضرر نمی‌کنند لااقل یک منفعتی ببرند.

وی تصریح کرد: این ایراد ندارد. شما پایه‌های مالی عمده و متنوعی دارید که یکی هم این است. اما از این مهم‌تر هم وجود دارد که سهل الوصول‌تر هم هست. خود این هم تاثیر دارد که شما از ۲۰۰ میلیارد دلار ثروت در این  کشور مالیات می‌خواهید بگیرید، فرض کن اگر  بتوانی تنها ۱۰ درصد از این‌ها مالیات بگیری ۲۰ میلیارد می‌شود اصلا یک درصد مالیات بگیر، یک درصدش ۲ میلیارد دلار می‌شود. این عدد با دلار  ۱۰ هزار تومان ۲۰ میلیارد تومن می‌شود و این مقدار دست دولت می‌آید که می‌تواند با این مبلغ مشکلات بهداشت و آموزش و یارانه توده مردم را برطرف کند.

شهری ادامه داد: ببینید من اقتصادان  هستم. صرفا  دارم از این طرف میز می‌گویم. یعنی  مسئولیت ندارم، ولی  مشاور هستم  مشاور از این حیث که دور و ور این آقایان میپلکم. ولی از کجا شروع کنیم؟ ما برویم سراغ ساده‌ترین پایه‌های مالیاتی که می‌توانیم به راحتی در این اقتصاد بگیریم. مثلا می‌شود در حوزه مالیات بر عایدی سرمایه کار کرد. راحت هم هست. در اقلام مختلف از مالیات بر عایدی می‌شود شروع کرد. شروع کنند تصویب کنند.

وی از شروع کار بر یکی دو پایه جدید مالیاتی در وزارت اقتصاد گفت:  من البته دیدم در وزارت اقتصاد هم الان روی یکی دو پایه مالیاتی کار میکنند. به نظر من شرایط اقتصاد ایران ما را مجبور خواهد کرد که تا حدودی به سمت این تصویب پایه‌های مالیاتی برویم. چون چاره‌ای هم نداریم. الان دولت ۱۵۰ هزار میلیارد تومان کسری دارد.

شهری افزود: اگر در اینترنت سرچ کنید، من آذر ۹۷ با همه‌ی رسانه‌ها صحبت کردم، گفتم ۱.۵ میلیون بشکه نفتی که شما در بودجه آوردید، امکان تحقق ندارد. نمیدانم با چه منطقی ما دوست داشتیم که در آنجا ۱.۵ میلیون بشکه را بگذاریم، ۶ ماه بعد دوباره حذفش کنیم. نمی‌فهمم علاقه مجلس و دولت چی بود با اینکه خودشان هم می‌دانستند امکان تحقق ندارد.

شهری ادامه داد: ۱۵۰ هزار میلیارد الان کسری داریم. شروع کردیم از یک جا‌هایی از بودجه را می‌زنیم. در ضمن راه جایگزینش را یکی اوراق و بدهی را بالا بردیم، یک اندازه کمی هم در حال کار روی مالیات هستیم. هنوز در مالیات عزم جدی برای اصلاحات بنیادین وجود ندارد.

وی تاکید کرد:  ببینید همه‌ی این پایه‌های مالیاتی در کشور مطالعه شده است، قابلیت اجرا دارد. ولی در یک شب هم نمی‌شود. چون بانک اطلاعاتی می‌خواهد. هنوز سامانه‌ها را نمی‌دهند. یک تعدادی الان هم می‌تواند اجرا شود. شرطش این است که بانک‌های ما داده هایشان را به سازمان مالیاتی بدهند. نمیدهند یا داده‌های ناپخته می‌دهند. داده‌های نهایی را نمی‌دهند و دستگاه‌های نظارتی نیز زورشان نمی‌رسد.

شهری تصریح کرد: این بازی، بازی هزاران هزار میلیاد تومانی است. اگر همین بانک‌ها داده‌های نهایی‌شان را بدهند، ما مبتنی بر داده‌های بانک‌ها می‌توانیم سایر حوزه هارا هم اندازه بگیریم. من حداقل حدودی می‌فهمم این آقا در این کشور چقدر تراکنش مالی دارد. چون که گم نمی‌شود، داده‌های بانکی می‌تواند ردیابی کند و ما را به هدف برساند. داده نمیدهند.

وی گفت:  ‌ می‌گویم عزم می‌خواهد. عزم کجا؟ باید سران سه قوه عزم جدی داشته باشند برای اینکه بتوانند این مسیر را طی کنند. هنوز ما به این مرحله نرسیدیم، ولی آیا اینکه نخواهیم رسید، من امیدوار هستم که این در ماه‌های پیش رو ما به این سمت حرکت کنیم برای اینکه مبنا براورده الزام باشد.


استاد اقتصاد در دانشگاه خوارزمی در پاسخ به سوالی مبنی بر این که چرا اعدادی که برای میزان فرار مالیاتی مطرح می‌شود یکسان نیست گفت: این‌ها یک برآوردی دارند، می‌گویند فعلا پایه مالیاتی اگر تصویب نکنیم در اقتصاد ایران، با این گردش مالی و تولیدش، بدون پایه‌های مالیاتی، حدودا میگویند ۳۰ تا ۴۰ هزار است. اینکه کدام عدد است، چون هیچ کدام از این عدد‌ها مبنای علمیِ دقیق ندارد و مبتنی بر داده‌های واقعی نیست و حدودی و غیر رسمی است، اگر امروز به جلسه آقای وزیر اقتصاد می‌رفتم یکی از سوالاتم همین بود می‌گفتم آقای دکتر عدد‌ها را سعی کنید با زیر مجموعه خودتان و دولت یکی کنید و در نهایت یک عدد واحد اعلام‌کنید.

وی افزود: ببینید به این‌ها گزارشات متفاوت در زمان‌های مختلف میرسد. من می‌گویم در دولت باید یک مانیتوری بسازند این در خود دولت و هیئت دولت هم باشد، تا این‌ها شاخص‌های حیاتی و کلیدی را هر روز ببینند تا عددی ک. می‌گویند،   یکسان باشد. این یکی از اون بحث هاست.

شهری اظهار داشت:، اما الان این اعداد حدودی است که خیلی مهم نیست. حالا شما می‌گوید چقدر ممکن است، اصلا من نمیدانم. ممکن است عدد‌ها را در بیاریم مثلا هفتاد هزار شود. ولی من فهمم این است که ۲ هزارهزار میلیارد تومان تولید ماست، اگر به میانگین دنیا برسیم که ۱۵ درصد است،   دو هزارِ هزار ضربدر ۱۵ درصد می‌شود ۳۰۰ هزار میلیاد تومان ظرفیت بالقوه. سال گذشته ۱۰۱ هزارتا از آن ۳۰۰ هزار میلیارد تومان را گرفتیم. یعنی ۲۰۰ هزارتا را حدودا نتوانستیم البته الان دوهزار هزار میلیارد تومن است.

وی ادامه داد: امسال در بودجه ۱۴۵ تا ۱۴۷ هزار را تصویب کردند با واردات و عوارض و همه این ها. اگر شما ۱۵۰ تا رو بگیرید ۱۵۰ تا هنوز نیست. تازه روی آن ۱۵۰ تا هم حرف دارند. می‌گویند از آن ۱۵۰ هزار میلیارد تومان ممکن است بخشی اصلا محقق نشود.



عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در پاسخ به سوالی پیرامون طرح جامع مالیاتی نیز اظهار داشت: طرح جامع مالیاتی یعنی شفافیت. یعنی اساس آن شفافیت است. دو دسته ذی نفع وجود دارد یک ذی نفعان بیرونی یعنی کسانی که بیرون کشورند، ولی ذی نفع هستند و یکی هم درونی.

وی ادامه داد: یک گروه ذی نفع درون هم وجود دارد، نمی‌گویم همه، اما وجود دارد. مثلا بانک‌ها داده نمی‌دهند، مثلا سازمان ثبت اسناد و شهرداری داده نمی‌دهند، چرا داده نمی‌دهد؟ اگر این داده‌ها را به سازمان مالیاتی بدهند، کل این بازی را به هم می‌زند.

شهری افزود:، چون  اگر آن سامانه و طرح جامع مالیاتی کامل بشود، شفافیت داده داریم و من که ممیز هستم، نمی‌توانم هوایی شلیک کنم، من می‌روم یک شرکت را ازیابی کنم. آنجا‌هایی که ایراد دارند دو تا دفتر دارند، یکی برای خودشان که واقعی است، یک دفتری که به اداره مالیات می‌دهند. پس ذی نفعان درون هم وجود دارد، اما شفافیت باعث می‌شود که نتوانند هر عددی را وارد کنند و این موجب می‌شود هم از درون مقاومت کنند به همین خاطر این طرح پیش نمی‌رود.

وی در ادامه از پیشرفت تنها ۳۰ درصدی طرح جامع مالیاتی خبر داد و گفت: دوستان می‌گویند ۸۰ و ۸۵ درصد پیش رفته، اما برآورد‌هایی که دوستان غیر رسمی به من از اعداد و آمار می‌دهند، می‌گویند بیش از ۳۰ درصد نبوده است.

شهری ادامه داد: گزارش آقای پور ابراهیمی نشان می‌دهد که اصلا داده به آن‌ها نرسیده، چون ۷، ۸ دستگاه را نام بردند که اطلاعات ندادند که اتفاقا دستگاه‌های اصلی همان‌ها بودند. پس کی اطلاعات داده؟ مثلا الان وزارت فرهنگ و ارشاد اطلاعات دهد چه قدر مهم است؟ مهم این است که بانک و شهرداری اطلاعات بدهد. مردم کجا ثروت و درآمد دارند؟

وی افزود: یا در بانک است یا در بازار سرمایه و سهام یا در ثبت اسناد و املاک. این اطلاعات جسته و گریخته در دستگاه‌های خودشان است. ببینید بانک‌ها اطلاعات دارند. هر بانکی حتی آن بانک‌هایی که اطلاعات دارند اطلاعاتشان را به بانک مرکزی هم به این راحتی نمی‌دهند. بعد ما می‌خواهیم اینجا یک کاسه شود، پردازش شود و به سامانه جامع مالیاتی داده شود.

شهری ادامه داد: ما الان پایه مالیات بر درآمد را داریم من هیئت علمی دانشگاه هستم قبل از اینکه حقوقم پرداخت شود مالیات مرا کم می‌کنند. به آنچه که در بحث مالیات پزشکان می‌بینید فرار مالیاتی می‌گویند، نه آن اصلی‌ترین بخش صحبت ما. برای این فرار‌های مالیاتی هم عدد‌های مختلف گفتند. برآورد از ۸۰۰ میلیارد تومان بود تا ۶ هزار میلیارد تومان. اگر شنیده باشید برای پزشکان کارت خوان نمی‌گذارند، چون وقتی کارتخوان بگذارند، درآمد شفاف می‌شود و باید مالیات بدهند.

وی در ادامه گفت: این از نوع فرار مالیاتی است  که  هنوز برخی از اصناف زیر بارش نرفتند.   ما در مالیت بر ارزش افزوده هم همین مسئله را داریم. اتفاقا صنف‌هایی زیر بار نمی‌روند که خیلی وضعشان خوب است. مثلا صنف طلا فروشها، چون قدرت و نفوذشان بیشتر است زیر بار نرفت. پزشکان نیز آدم و پول دارند. همین پرونده بانک سرمایه را ببینید اتفاقش این بود که حتی کارشناس دادگستری‌ای که می‌رود برای  ارزیابی را هم می‌خرند.

استاد دانشگاه خوارزمی اظهار داشت:  زمینی که ارزش واقعی آن مثلا یک یا ۲ میلیارد تومان است، ارزش آن را زده بود ۵۰۰ میلیارد تومان. وقتی ارزشش را می‌زند ۵۰۰ میلیارد تومان، شما وام ۵۰۰ میلیارد تومانی میگیری، بعد نمی‌توانی پس بدهی، می‌روی وثیقه را به اجرا می‌گذاری می‌گویند ارزش این زمین که پنج میلیارد تومان بود. پس ببینید  این سیستم آلوده است. یعنی همه به سهم خود آن را آلوده کردند. به همین دلیل کار سخت است.


شقاقی شهری در پاسخ به این سوال که چرا با وجود مشکلات برای تعریف پایه‌های جدید مالیاتی، روی ظرفیت نرخ‌ها در پایه‌های موجود تمرکز و کار نمی‌شود گفت: ببینید اصولش این است که اگر نظام مالیاتی برای ما مهم بود و اقتصاد خودمان را با مالیات می‌خواستیم تنظیم کنیم باید روی نرخ‌ها هم اندیشه و تامل صورت میگرفت.

وی افزود: مثلا می‌گفتیم الان که تحریم هستیم کدام بخش از تولید ما شکننده‌تر شده، نرخش را پایین‌تر بیاوریم. نرخ مالیات، ابزار مدیریت اقتصاد کلان کشور است، ولی مالیات اصلا برای ما مسئله‌ای نبوده که بخواهیم به مسئله نرخ مالیات بیاندیشیم. نرخ مالیات ابزار مدیریت تولید و اقتصاد کلان است. ما اگر نرخ‌ها را بالا و پایین کنیم، میتوانم اقتصاد را اداره کنیم.

شهری ادامه داد: یعنی الان که دشمن فشار می‌آورد روی فلان بخش تولید ما، من میتوانم نرخش را پایین بیاورم تا یک مقدار تنفس به این‌ها بدهم. ما تفکر روی این‌ها نکردیم و نداشتیم. چون اصلا مالیات جایگاهی در این کشور نداشته که من برایش تفکری داشته باشم که بهینه نرخ مالیات در صنایع مختلف چه قدر باشد. چرا همه را ۲۰ درصد بگیرم؟ در یک تولیدی که برایمان حیاتی است ۱۰ درصد بگیرم، آن که حیاتی نیست و ارزشش پایین‌تر است ۲۰ درصد بگیرم. این اصلا موجب می‌شود جامعه را با آن آموزش بدم به این سمت حرکت بکنند.

وی تاکید کرد: در کشور ما اصلا تولید مهم نبوده که بیاندیشیم. نفتی می‌آمده و این اقتصاد بر مبنای واردات اداره میشد. همه چیز ما هم وارداتی بوده است.. در کشوری هستیم که بیشترین استفاده از چادر مشکی را داریم. این را هم وارد میکنیم. یک نفر در کشور سوال کرده که ما در این کشور چهل ساله داریم چادر مشکی را از مالزی، تایوان و ژاپن وارد میکنیم دلیلش چیست؟ مگر بیشترین مصرف کننده دنیا ما نیستیم پس چرا وارد میکنیم؟ همه هم می‌دانیم چرا وارد می‌کنیم. چون سود دارد. منافع و ذی نفع دارد.  

شهری اظهار داشت:  می‌خواهم بگویم مسئله ما از این شکل است. حیاتی‌تر است و این نرخ‌ها نیاز به عقلانیت دارد. اگر ما دغدغه تولید در کشور داشتیم نرخ‌ها هم به صورت بهینه و مبتنی بر عقلانیت و برای حمایت از تولید تنظیم میشد. ما نداشتیم و برایمان مهم نبوده و تازه داریم این ادبیات را راه می‌اندازیم.

این استاد دانشگاه در پایان تاکید کرد:  یادتان باشد فردا اگر تحریم‌ها را بردارند، دوباره برمی گردیم به همان وضعیتی که بودیم. همان کاری که سال ۹۲ اتفاق افتاد. سال ۹۲ تحریم را که برداشتند دوباره نفت آمد و اصلا کسی دنبال مالیات و تولید نبود. نفتی را صادر می کردیم و کالایی می‌آمد و یک گروه بیشتر می‌خوردند و بین توده مردم هم یک بخشی توزیع می‌شد.