درحالی‌که مردم از بانک مرکزی و شورای دولتی پول و اعتبار، انتظار انضباط بانکی و نظارت دقیق بر دخل و خرج بانک‌ها را دارند و با وجود آنکه اقتصاددانان اصلاح مسیر بانکی را در تقویت نظارت و آزادسازی بانک‌ها می‌دانند، به‌نظر می‌رسد برخی بانکداران سودای دیگری در سر دارند.

خبرهای تأیید نشده حاکی است برخی بانک‌ها پیشنهادی برای دونرخی شدن سود بانکی ارائه کرده‌اند. مشخص نیست اقتصاد ایران چه خیری از دو نرخی شدن دیده که حالا برخی بانک‌ها دنبال چیدن میوه درخت فاسد دو نرخی هستند.

 شائبه دو‌نرخی شدن نرخ سود بانکی چندی پیش با انتشار تصویری از صورتجلسه اولیه مدیران عامل بانک‌ها در بانک مرکزی قوت گرفت، همان زمان بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای رسمی اما کوتاه و مبهم اعلام کرد: برنامه‌ای برای تغییر در نرخ سود سپرده‌ها ندارد. اطلاعیه بانک مرکزی می‌تواند این پیام را داشته باشد که این نهاد برنامه‌ای برای تغییر نرخ سود سپرده ندارد اما با پیشنهاد احتمالی بانک‌ها نه‌تنها مخالفتی نخواهد کرد، بلکه ممکن است از آن حمایت کند.

براساس توافق مدیران عامل بانک‌ها نرخ سود اول برای اشخاص حقوقی و معادل ۱۵ درصد و نرخ سود دوم هم مربوط به اشخاص حقیقی و بر عهده بانک‌ها خواهد بود. فعلا که نشست بانکداران با رئیس‌کل بانک مرکزی به تأخیر افتاده اما گزینه دو نرخی شدن نرخ سود همچنان روی میز است. پیشنهاد اولیه این بوده که نرخ ابلاغی بانک مرکزی برای سپرده‌های بلندمدت یکساله به میزان ۱۵ درصد رعایت شود اما به‌دلیل جلوگیری از جابه‌جایی سپرده‌ها نرخ سود سپرده‌های بلندمدت یکساله اشخاص حقیقی در گام اول از ۱/ ۲/ ۹۹ از ۵/ ۱۷ درصد تجاوز نکند و بانک‌ها در سال ۹۹ ترتیبی اتخاذ کنند تا نرخ این دسته از سپرده‌ها با نرخ بانک مرکزی تطبیق داده شود. نرخ سود سپرده‌های بلندمدت یکساله اشخاص حقوقی هم از ابتدای اردیبهشت امسال، ۱۵درصد تعیین و اعمال شود.

به نفع بانک‌های ضعیف

 هرچند به‌نظر می‌رسد همه مدیران عامل بانک‌ها در نهایت به دستوری شدن و دو نرخی شدن سود بانکی رأی مثبت بدهند اما این پیشنهاد درصورت اجرایی شدن به نفع بانک‌های ضعیف خواهد بود زیرا بیش از آنکه از محل تسهیلات درآمد داشته باشند، سود به سپرده گذاران خود پرداخت می‌کنند و حاضر به اصلاح نسبت‌های مالی و افزایش شاخص کفایت سرمایه و بهره‌وری پول نیستند و همچنان می‌خواهند از جیب سپرده گذاران بانکداری کنند.

از سوی دیگر پیشنهاد دو نرخی شدن سود بانکی برخلاف مسیری است که بانک مرکزی قصد دارد در آن حرکت کند، زیرا بانک مرکزی قول داده از ابتدای امسال از طریق عملیات بازار باز با ایجاد یک کریدور نرخ سود، نرخ پول را در شبکه بانکی از کانال کاهش نرخ سود بین بانکی کاهش دهد ولی پیشنهاد دونرخی شدن سود بانکی استفاده از یکی از ابزارهای رایج پولی مستقیم است.

پیشنهاد فسادانگیز

سید کمال سیدعلی، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی در واکنش به این خبر می‌گوید: اگر قرار باشد که بین نرخ سود سپرده بانکی اشخاص حقیقی و حقوقی ۵درصد فاصله باشد هم نوعی فرار مقرراتی و هم به نوعی فسادآور است. او یادآور شد: یکی از مسائل مهمی که باید در این طرح لحاظ شود کنترل ورود و خروج سپرده‌های مردم و جلوگیری از خروج سپرده‌ها از بانک و عدم‌هدایت به بازارهای غیرمولد مانند سکه و ارز است.

سیدعلی با تأکید بر اینکه نرخ سود بانکی باید بالاتر از نرخ تورم باشد، گفت: نرخ ۱۵تا ۲۰درصدی سپرده‌های بانکی با توجه به نرخ تورم چندان بالا نیست و حدود ۱۰تا ۱۵درصد با تورم فاصله دارد. معاون ارزی اسبق بانک مرکزی ادامه داد: معمولاً شرکت‌های شناخته شده بانک‌ها تسهیلات را بازمی‌گردانند و بانک‌ها هم با دریافت اقساط آن، تسهیلات جدیدی پرداخت می‌کنند، اما وقتی فاصله با نرخ تورم خیلی زیاد باشد به‌معنای رانت است.

او معتقد است بانک‌ها در شرایط فعلی باید مولفه‌هایی چون رشد تولید، کنترل خروج سپرده‌های مردم و جلوگیری از هدایت به سمت بازارهای غیرمولد و کنترل و کاهش نرخ تورم را درنظر بگیرند و کاهش نرخ تورم با کاهش نرخ سود بانکی محقق نخواهد شد. این مقام اسبق بانک مرکزی تأکید کرد: همیشه این موضوع مطرح می‌شود که بانک مرکزی نباید نرخ سود بانکی و نرخ ارز را سرکوب کند اما واقعیت این است که سیاست‌های مالی و پولی ما با هم هماهنگ نیستند. شاید کاهش نرخ سود سپرده برای بانک‌ها خوب باشد اما در نهایت این کار باعث فشار بیشتر به مردم خواهد شد لذا چاره اصلی کاهش نرخ سود بانکی کاهش نرخ تورم است.

ضربه به اقتصاد

اقتصاد ایران در طول تاریخ از دونرخی شدن و بگیر و ببندهای تعزیراتی کم آسیب ندیده و درصورت تصویب طرح دو نرخی شدن سود بانکی، نخستین بار در تاریخ بانکداری ایران‌ خواهد بود که یک بانک می‌تواند یک کالا را با ۲قیمت بخرد؛ حالا باید از بانک مرکزی سؤال کرد در کجای دنیا چنین سازوکاری تجربه شده‌است؟ مهم‌تر اینکه چگونه می‌تواند جلوی رقابت ناسالم بانک‌های ضعیف رابگیرد و در برابرشورش آنها علیه بانک‌های سالم و قوی در جذب سپرده‌ها و خرید پول از بازار آزاد اقدام کند؟ روشن است به هر میزان که دو نرخی شدن ارز توانسته به ثبات و استحکام بلندمدت ارزی کمک کند، اجرایی شدن پیشنهاد سود دونرخی هم می‌تواند به انضباط بانک‌ها و سلامت بازار پول کمک کند.

اقتصاد برتر /