گروه بین الملل بازارنیوز:  تارنمای روزنامه” ژاپن تودی“ در تازه ترین گزارش خود به بررسی ابعاد مختلف این سفر پرداخته است. گزارش حاضر نکات مهم آن را ارائه می نماید:

”تاریخچه روابط ایران و ژاپن

بررسی سابقه ۷۰ ساله مراودات بین ایران و ژاپن نشان می دهد که در مجموع این دو کشور روابط مثبتی با هم داشته که بیشتر بر پایه نفت بوده است. در دهه ۱۹۵۰، شرکت نفتی «ایده میتسو» ژاپن تحریم نفت ایران توسط بریتانیا را شکست و یک تانکر نفتکش را برای انتقال بنزین و گازوئیل از ایران به ژاپن فرستاد. سی سال بعد، در زمان جنگ ایران و عراق، پدر «شینزو آبه» و وزیر امور خارجه وقت ژاپن، به قصد میانجی گری، با مقامات دو کشور دیدار کرد. در آن زمان «شینزو آبه» جوان نیز به عنوان منشی در کنار او بود. در مجموع، به جهت اینکه ژاپن به نفت خاورمیانه وابسته است، موضع بی‌طرفی را در مقابل بسیاری از کشورهای خاور میانه حفظ کرده ‌است. «ریچارد ملینسون»، تحلیلگر مؤسسه مشاوره انرژی اسپکتس مستقر در لندن معتقد است: ”ژاپن بیشتر بر روابط تجاری و دیپلماتیک در خاورمیانه اعتقاد دارد تا استقرار نیروهای نظامی. به همین دلیل هم مقامات ایرانی موضع ژاپن را بی طرفانه تر و محتاطانه تر از سایر متحدان ایالات متحده در منطقه می دانند. “

هدف از سفر به ایران

روابط نزدیک تجاری با ایران و همزمان هم‌پیمان ایالات متحده بودن، ژاپن را در موقعیت ویژه‌ای قرار داده است. به همین جهت، می توان ادعا کرد که «شینزو آبه» به یک میانجی ایده‌آل بین ایران و ایالات متحده تبدیل شده است. رابطه ایران و آمریکا زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، بسیار تیره شده است. ایالات‌متحده ایران را به بهانه تهدیدهای این کشور به مقابله نظامی تهدید کرده و اعلام کرد که برای تلافی، نیروهای نظامی بیشتری به خاورمیانه اعزام می کند. طی دیدار ماه گذشته مقامات آمریکایی از ژاپن، ترامپ از نقش میانجی گری «شینزو آبه» استقبال کرد و به روابط بسیار خوب بین توکیو و تهران اشاره کرد. به همین دلیل، هدف اصلی ژاپن برقراری و پایدار ماندن ثبات در خاورمیانه است، چراکه حجم عظیمی از واردات نفت این کشور از این منطقه است، هرچند در چند ماه اخیر به دلیل تحریم های ایالات متحده ژاپن واردات نفت از ایران را متوقف کرده است.

«شینزو آبه» و دستاوردهای احتمالی سفر به ایران

به احتمال زیاد مهم‌ترین دستاورد «شینزو آبه» تشویق مقامات دو کشور به از سرگیری مذاکرات مستقیم در یک کشور ثالث می باشد. سایر کارشناسان نیز معتقدند به احتمال زیاد هر دو طرف هم به دنبال ایجاد راهی برای گفتگو هستند. «مومیو کوندو» یکی از پژوهشگران موسسه مطالعات خاورمیانه در ژاپن معتقد است به عنوان یک راه حل، «شینزو آبه» می‌تواند از حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران دعوت کند تا در نشست سران گروه جی۲۰ شرکت کند؛ نشستی که ژاپن در اوایل تیرماه میزبان آن است. اما بعلت اینکه ژاپن نقش رسمی در برجام نداشته است، نمی تواند مستقیما به مسائل تخصصی آن بپردازد.  

سهم ایران در تامین نفت ژاپن

تا قبل از سال ۲۰۱۲، یعنی قبل از اعمال تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران، 10-15 درصد از کل نیاز ژاپن به نفت توسط ایران تامین می شد. به عبارت دیگر، ایران تا قبل از اعمال تحریم ها یکی از تامین کنندگان عمده نفت خام ژاپن بوده ‌است. البته مواقعی که ژاپن در تبادل آتش سیاسی بین ایران و آمریکا گرفتار شده ‌است، ژاپن همواره به سمت هم‌پیمان قدیمی خود یعنی ایالات متحده متمایل شده است. سرمایه گذاری در میدان نفتی آزادگان نمونه بارز این سوگیری هاست. در سال ۲۰۰۴، ۷۵ درصد از پروژه میدان نفتی آزادگان ایران (در مقابل 25 درصد سهم شرکت نیکو وابسته به شرکت ملی نفت ایران) به شرکت نفت اینپکس ژاپن واگذار شد. اما تحت فشارهای آمریکا، در سال ۲۰۰۶ این شرکت سهم خود را به ۱۰ درصد کاهش داد و در سال ۲۰۱۰ نیز به طور کامل از این پروژه خارج شد. ژاپن هم چنین در ماه گذشته واردات نفت از ایران را در ضرب‌الاجل تعیین‌شده برای در امان ماندن از تحریم‌های ایالات‌متحده متوقف کرد.

منافع و ریسک های سیاسی

این سفر برای «شینزو آبه» جنبه منفی زیادی نخواهد داشت و حداقل پیشرفت برای او، نشان دادن وی بعنوان یک سیاست‌مدار صلح طلب است. نتیجه موفق این میانجی گری می تواند در انتخابات مجلس سنای تابستان در ژاپن به وی کمک کند و همچنین ممکن است او را تشویق کند در انتخابات عمومی نیز شرکت کند. «شینزو آبه» همچنین در مواردی که امیدوار به نشان دادن نقش میانجی گری داشته موفقیت کمی داشته است. از این موارد می توان به تلاش‌ها برای رسیدن به توافق با روسیه در مورد جزایر مورد مناقشه و یا در حل اختلافات با کره‌شمالی بر سر شهروندان ربوده‌شده ژاپنی، موفقیت کمی داشته‌است - دو موضوع که او امیدوار به حل کردن میراث خود داشته‌است. “