گروه اقتصاد کلان بازارنیوز- سیدمهدی میرحسینی؛ بخش اعظمی از گزارشات، تحلیل ها، مقالات و مقالات منتشر شده مرتبط با حوزه دلارزدایی در معتبرترین نشریات و وبگاه های الکترونیک و برخط جهان، توسط روزنامه نگاران و ژورنالیست های حرفه ای حوزه اقتصاد، مالی بین الملل و اقتصاد سیاسی به رشته تحریر درآمده و کمتر نوشتارها و مکتوباتی موجود هست که اشاره مستقیم به آراء و افکار اقتصاددانان و متخصصان حوزه مالی در باب آینده نامعلوم دلار و کاهش سلطه ی این ارز مرجع جهانی در بستر مبادلات تجاری و اقتصادی بین الملل دارد.

شاید یکی از دلایل مهم این امر، عدم علاقه ی صنعت رسانه ای ایالات متحده به چاپ بیانات و گفتار های ناامید کننده اما واقعی دانشمندان اقتصادی در باب حقیقت شکست هژمونی دلار است. با این حال، گاهی اوقات شاهد برخی شیطنت های ژورنالیستی و انتشار مطالبی کوتاه اما موجز و اثرگذار در این بستر هستیم.

چارلی کوربت، تحلیل گر ارشد اقتصاد پولی و مشاور سابق وزیر خزانه داری ایالات متحده که از شاگردان ممتاز میلتون فریدمن و از پژوهشگران و محققین آموزش دیده نزد جوزف استیگلیتز به شمار می آید، در یکی از جدیدترین سرمقاله های ماه نوامبر 2023 نشریه معتبر بنکر، به تبیین چگونگی پایان سیطره ی دلار در کلام این دو دانشمند و استاد برجسته علم اقتصاد پرداخته و با نگاهی به نقاط ضعف و قوت این ارز مرجع جهانی، امکان سقوط و فروپاشی دلار ایالات متحده در آینده ای نزدیک را بررسی کرده است. بر همین اساس در این یادداشت به بررسی گزارش ارائه شده توسط نشریه بنکر پرداخته می­شود.

الف) مرگ تدریجی ارز مرجع جهانی به روایت میلتون فریدمن و جوزف استیگلیتز

میلتون فریدمن، برنده ی نوبل اقتصاد، دانشمند برجسته حوزه اقتصاد پولی، از رهبران بزرگ مکتب شیکاگو و از مخالفان ماهیت و سیاست های فدرال رزرو، در دهه 80 میلادی، پایان سلطه دلار و از بین رفتن نظام انحصاری تک ارزی را هشدار داده بود. وی معتقد است که تاریخچه ی اقتصاد پولی نشان می دهد که هیچ ارزی برای همیشه سلطنت نخواهد کرد و در آخرین اظهار نظر رسمی خود در ارتباط با بحران فروپاشی دلار بیان داشت:

"مانند هر ارز مرجع دیگری، تاریخ انقضای سیطره ی دلار بر اقتصاد بین الملل به زودی فرار خواهد رسید. همان فشارهایی که فرانک فرانسه را در قرن نوزدهم و پوند انگلیس را در قرن بیستم از بین برد، دلار را در قرن بیست و یکم از بین خواهد برد. چه چیزی باعث شد که بانک های مرکزی جهان در سال 1919 از پوند انگلیس برای معاملات خود استفاده نکنند؟"

در درجه اول بدهی خارجی بالای بریتانیا. دولت‌ها با گذشت زمان با توجه به میزان فزاینده ی بدهی خارجی بریتانیا، تولیدات اقتصادی رو به افول و این واقعیت که پوند  نه با طلا، بلکه با این باور که ارزش آن پشتوانه می‌شود، اعتماد و اعتبار خود را به این واحد پولی مرجع جهانی از دست دادند. امروز، وضعیت بدهی خارجی ایالات متحده در شرایط بسیار بحرانی تری از 1919 بریتانیا قرار دارد و همچنان هم با شتاب بالا، به قرض گرفتن خود ادامه می دهد.

بنابراین کشورها با سرعت در حال از دست دادن اعتماد خود به ثبات دلار هستند. البته مشکل فعلی جهان این است که هنوز گزینه مناسب دیگری به قدرت و مرجعیت دلار ندارد وگرنه پیش بینی سقوط دلار در بازه زمان کوتاه تری محقق می شد"

همچنین جوزف ای، استیگلیتز استاد اقتصاد پولی دانشگاه کلمبیا و برنده جایزه نوبل اقتصاد در باب احتمال قریب الوقوع فروپاشی نظام پادشاهی دلار در جهان می گوید:

"تاریخ پر از سقوط ناگهانی ارزها است. آرژانتین، مجارستان، اوکراین، ایسلند، ونزوئلا، زیمبابوه و آلمان همگی از سال 1900 بحران های ارزی وحشتناکی را تجربه کرده اند. بسته به تعریف "فروپاشی"، فاجعه ارزی روسیه در سال 2014 را می توان مثال دیگری در این حوزه در نظر گرفت. ریشه هر فروپاشی ناشی از فقدان ایمان به ثبات یا مفید بودن پول به عنوان ذخیره موثر ارزش یا وسیله مبادله است.

به محض اینکه سرمایه گذاران و معامله کنندگان، باورپذیری خود را نسبت به مفید بودن ارز مرجعی از دست بدهند، آن ارز دچار مشکل می شود. این امر می تواند از طریق ارزش گذاری نامناسب یا تثبیت، رشد کم مزمن، یا تورم ایجاد شود. اتفاقی که به نظر می رسد برای دلار آمریکا در حال وقوع است. بسیاری از رهبران اروپایی تمایل دارند که یورو جایگزین دلار به عنوان ارز مرجع و غالب جهان شود. همچنین بسیاری از مقامات دولت چین نیز می‌خواهند یوان، جایگزین دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی شود.

بنابراین شواهد نشان می دهد که یک خواست جهانی برای کنار زدن دلار ایالات متحده از سلطه مطلق بر تجارت جهانی در حال شکل گیری است".

ب) آنچه که دلار ایالات متحده را زمین گیر خواهد کرد

از منظر مشترک میلتون فریدمن و استیگلیتز، ضعف اساسی دلار آمریکا، اقدام به کاهش پشتوانه ی طلای این ارز مرجع و چاپ دلار بدون پشتوانه به مرور زمان بوده است. فدرال رزرو ایالات متحده به واسطه ی افزایش اعتبار جهانی و سلطه ی انحصاری دلار بر اقتصاد بین الملل، به تدریج شروع به انتشار و چاپ دلار بدون پشتوانه ی طلا کرده است.

البته این ضعف در میان همه ی ارزهای ملی در جهان مشترک است و در عصر مدرن، امری عادی تلقی می شود اما نه برای دلار آمریکا؛ به عبارت دیگر، چاپ حتی یک واحد اسکناس بدون پشتوانه برای ارزی که بیش از 70 درصد مبادلات تجاری بین المللی در یک قرن اخیر بر مبنای آن انجام شده و تنها مرجع استاندارد فراگیر ذخیره ارزش و ابزار مبادله ای انحصاری بوده است، امری بسیار خطرناک و چالش برانگیز است و نتیجه ی آن، شرایط متزلزل و در آستانه ی فروپاشی امروز دلار ایالات متحده است.

 لذا با در نظر گرفتن چاپ حجم بالای ارز بدون پشتوانه در جهان، اگر دولت‌ها یا سرمایه‌گذاران خارجی همین امروز تصمیم بگیرند به طور دسته جمعی از دلار آمریکا دور شوند، سیل موقعیت‌های فروش کوتاه مدت دلار می‌تواند به طور قابل توجهی به هر کسی که دارایی‌های وی به دلار است، آسیب شدید برساند و تراژدی پایان سیطره ی دلار را رقم بزند.

ج) آیا می بایست ناقوس فرجام تراژیک دلار را به صدا درآوریم؟

میلتون فریدمن و استیگلیتز، سناریوی محتمل، قابل تامل و اساسا واقع بینانه ترین تهدید در این حوزه که می تواند بحران فروپاشی ناگهانی دلار را هر لحظه دچار تعجیل غیرمنتظره کند را  وضعیت اقتصاد داخلی ایالات متحده نام می­برند.

دوگانه ی منحوس تورم بالا و بدهی خارجی فزاینده ی غیرقابل کنترل، سناریویی است که در آن افزایش قیمت مصرف کننده و سطح عمومی قیمت ها، فدرال رزرو را مجبور به تداوم افزایش شدید نرخ بهره خواهد کرد. چنین مسئله ای موجب کاهش شدید ارزش اوراق قرضه دولتی در دست بانک ها، نهادهای مالی، مشاغل، کسب و کارهای خرد و کلان و شهروندان آمریکا خواهد شد.

بدین ترتیب اگر دولت ایالات متحده برای پرداخت سود مربوط به پروسه بدهی های خارجی خود به وام دهندگان غول پیکر جهانی، با کسری مفرط مواجه شود، طلبکاران خارجی به راحتی می توانند دلار را کنار بگذارند و باعث سقوط آن شوند. مبتنی بر این معضل و چالش اساسی، اگر ایالات متحده وارد یک رکود شدید شود، عملا هیچ تمایلی برای ادامه ی بکارگیری دلار در مناسبات اقتصادی و تجاری جهانی نمی ماند و آمریکا می بایست رسما پایان پادشاهی دلار را اعلام کند.

پایان پیام//