گروه نفت و انرژی بازارنیوز- مهناز میرزاده (کارشناس اقتصادی)؛ در گذشته نه چندان دور اندیشمندان و محققان اعتقاد چندانی به نقش انرژی در توسعه و پیشرفت فراگیر و همه جانبه اقتصادی نداشتند، اما با گذشت زمان انرژی نه فقط به عنوان جزئی مهم در توسعه جوامع بلکه به عنوان یک رکن اساسی برای دستیابی به توسعه و شکوفایی یک کشور مطرح شد به طوری که امروزه انرژی یکی از داده‌های مهم و حیاتی در زندگی افراد و تقریباً در تمام فعالیت‌های تولیدی و مصرفی در بخش‌های مختلف اقتصادی است. بخش کشاورزی هم همانند سایر بخش‌های اقتصادی، برای رشد و توسعه به اشکال مستقیم و غیر مستقیم انرژی نیاز دارد.

در سال‌های اخیر به دلیل وجود ناترازی برق در پیک مصرف (ناترازی بیش از ۱۱ هزار مگاواتی در پیک مصرف)، خاموشی مدیریت شده به عنوان یکی از روش‌های عبور از بحران ناترازی مورد توجه دولت قرار گرفته است. این موضوع در سال‌های اخیر از طریق خاموشی مدیریت شده در بخش‌های صنایع و کشاورزی، وزارت نیرو به دنبال رفع ناترازی و عبور از بحران است. در واقع در سیاست فعلی دولت، طی یک جدول زمان‌بندی شده اقدام به خاموشی بخش‌های مختلف می‌شود. با توجه به اهمیت موضوع در گزارش حاضر چالش‌های مختلف ناترازی برق بر عملکرد بخش کشاورزی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

سهم بخش کشاورزی در مصرف برق کشور

طی دهه‌های گذشته به دلیل رشد روزافزون جمعیت، افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی، ایجاد اشکال نوین انرژی در بخش کشاورزی و کاربرد نامناسب آن‌ها به دلیل عدم مدیریت صحیح این بخش اقتصادی به یک بخش انرژی محور تبدیل شده و الگوی مصرف انرژی در این بخش اعم از منابع زنده و غیرزنده به شدت افزایش یافته است. نمودار ۱، سهم بخش کشاورزی در مصرف انرژی برق در کشور را نشان می‌دهد، همان‌طورکه ملاحظه می‌شود، بخش کشاورزی با سهم ۱۴.۳ درصد یکی از پر مصرف‌ترین بخش اقتصادی برق کشور است.

الف) سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی

بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران، بخش کشاورزی، سهم ۶ درصدی از تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۱۴۰۲ را به خود اختصاص داده است. در واقع بخش کشاورزی در کنار ساختمان و سایر معادن از جمله کوچکترین بخش‌های اقتصادی کشور هستند این در حالی است که یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور برای توسعه و ایجاد استقلال اقتصادی بخش کشاورزی است. موضوعی که در عمل چندان توفیری نداشته است. زیرا بیش از ۱۰ فصل است که رشد اقتصادی بخش کشاورزی منفی است. یعنی بخش کشاورزی هر ساله نسبت به سال گذشته کوچکتر و کوچکتر می‌شود. تداوم این شرایط به معنی مهاجرت از روستا به شهر، افزایش سن بهره برداران کشاورزی و همچنین تهدید امنیت غذایی کشور است.

با توجه به آنچه که گذشت، کشاورزی سهم ۶ درصدی از تولید ناخالص داخلی و سهم ۱۴.۳ درصدی از مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده است که همین موضوع نشان پایین بودن بهره‌وری بخش کشاورزی و رکورددار بودن ایران در مصرف انرژی برق در جهان است.

ب) راهکار‌های پیشنهادی برای حل ناترازی انرژی در بخش کشاورزی

با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در تولید، اشتغال و ایجاد امنیت غذایی، کشور‌های مختلف جهان، اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه، به روش‌های گوناگون این بخش را حمایت می‌کنند. هدف از اعمال سیاست حمایت از تولیدکنندگان بخش کشاورزی، کاهش هزینه‌های تولید و افزایش کیفیت و بهره وری ضروری است تشویق کشاورزان در راستای تولید بیشتر و بهتر محصولات و افزایش حاشیه امنیت غذایی می‌شود. جهت افزایش بهره وری در بخش کشاورزی می‌توان از ماشین آلات هوشمند و با کیفیت استفاده کرد و سیاست حمایت از کشاورزان جهت اجرای بهتر استفاده از انرژی و سیاست تشویقی برای کشاورزان توسط دولت و وزارت جهاد کشاورزی به کار گرفت و یا اجاره ماشین آلات هوشمند به کشاورز یک نوع حمایت می‌توان در نظر گرفت.

همان‌طور که گذشت، در سال‌های اخیر برای رفع ناترازی انرژی اقدامات پسینی، چون خاموشی مدیریت شده انجام شده است. این در حالی است که با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در اشتغال، تولید، امنیت غذایی و جلوگیری از بحران‌های مهاجرت روستا به شهر، باید تغییر رویه داد و برای رفع ناترازی اقدامات پیشگیرانه را مورد توجه قرار داد. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

۱) به روز رسانی تجهیزات کشاورزی که می‌تواند در رفع ناترازی انرژی در بخش کشاورزی کمک کند. به این صورت که وضعیت مصرف انرژی بخش باغی کشور بهبود یابد و نسبت به به روز رسانی تجهیزات کشاورزی مانند ماشین آلات و موتور‌های آب با کاهش شدت مصرف انرژی اقدام نمود.

۲) بهره گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان برای هوشمند سازی موتور‌های چاه آب کشاورزی و بهبود سیستم‌های پمپاژ از دیگر اقدامات پیشنهادی پیشگیرانه برای رفع ناترازی انرژی در میان مدت است.

پایان پیام//